معیارهای اصلی در تعیین کیفیت ساختمان و انجام صرفه جوئی در آن

عضو شورای مرکزی دوره هفتم سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور با اشاره به اینکه ۶۰ درصد منابع جهان و بیش از ۴۵ درصد مصارف انرژی در کشور در صنعت ساختمان صرف می شود، گفت: هیچگونه برنامه مدونی برای تحقق توسعه پایدار در بخش تولید انرژی و ساخت و ساز کشور وجود ندارد.

احمدرضا طاهری اصل معتقد است که اساسی ترین مولفه های تحقق امر توسعه پایدار، جایگزینی نگاه سرمایه ای معطوف به حفظ منابع طبیعی و انرژی به جای نگاه سرمایه ای به کمیت متراژی ساختمان ها، جایگزینی عوارض تولید کربن به جای عوارض ساخت و ساز و باز کردن سرفصل مالیات بر تولید کربن، جایگزینی یارانه عایق بندی، یارانه بهره گیری از سیستم های کاهنده مصرف آب و انرژی به جای یارانه انرژی و آب،بازنگری ضعف جدی مقررات ملی ساختمان در تبیین ضوابط هماهنگ در تحقق امر توسعه پایدار، تحقق اجرایی شدن طراحی و ساخت ساختمان سبز موضوع ماده ۱۸ مقررات ملی ساختمان در کشور، حذف ماده ۱۰۰ از قوانین شهرداری ها و در نهایت قانون مند کردن ضوابط قیمت گذاری ارزش اقتصادی ساختمان ها بر مبنای گواهینامه های کیفیت مصرف انرژی ساختمان است.

گفتگوی مشروح ما را با این تحصیلکرده رشته مکاترونیک از دانشگاه علامه مجلسی اصفهان که در عین حال عضویت هیات مدیره و دبیر سازمان نظام مهندسی ساختمان استان اصفهان و عضو شورای مرکزی دوره هفتم است، می خوانید:

مفهوم توسعه پایدار چیست؟ رویکرد توسعه پایدار در حوزه تخصصی شما چگونه است؟

با توجه به مفهوم لاتین پایداری یعنی حفظ و نگاه داشتن، پشتیبانی کردن و از طرفی مفهوم توسعه یعنی فرآيند همه جانبه و پويا، لذا در کل توسعه پايدار یعنی توسعه جوامع با در نظر گرفتن تامین نيازهاي كنوني، بدون لطمه زدن به استعدادها و توانائي هاي مورد نياز آينده، به شکلی که یک استراتژی اتخاذ گردد که از طریق آن جوامع رويكرد توسعه اقتصادي خودرا با در نظرگرفتن مسائل اجتماعي و حفظ منافع محيط زيست توسعه دهند و كيفيت زندگي خود را بهبود بخشند.

مفهوم توسعه پايدار به معناي تلفيق اهداف اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي به منظور پيشبرد كيفيت همه جانبه زندگي و رعایت ملاحظات مربوط به اكولوژي در فعاليت هاي اقتصادي و اجتماعی براي حداكثرسازي رفاه انسان بدون آسيب رسانی به توانايي و امکانات نسلهاي آتي براي برآوردن نيازهايشان است، اما درخصوص حوزه تخصصی ساختمان با توجه به ارتباط مستقیم بیش از ۲۴۰ حرفه مختلف ونیز ارتباط بیش از ۷۵ درصد ازمشاغل کشور با این صنعت می توان گفت ایجاد تحول و رعایت مسائل توسعه پایدار در صنعت ساختمان یعنی رسیدن به اهداف کلی توسعه پایدار کشور.

مهمترین ملاحظات در حیطه تخصصی شما در تحقق امر توسعه پایدار چیست؟ )در حوزه های طراحی، اجراء و بهره برداری پروژه ها و همچنین نقش اقتصاد در چرخه زندگی یک ساختمان(

مهمترین راهکارهاي توسعه پايدار شهري و معماری سبز از دید مهندسی انرژی و ساخت عبارتند از:

الف- صرفه جويي در مصرف منابع تجديد ناپذير و افزایش بهره برداري از منابع تجديد پذير،

ب- حداقل سازی پيامد هاي زيست محيطي به شکلی که طراحي بر اساس چرخه حيات مبتني گردد و نتايج و تبعات زيست محيطي را در كل چرخه حيات منابع ساخت و ساز شهري از مرحله تدارك تا بازگشت به طبيعت

ج- طراحی انسان محور كه ريشه در بهبود بخشیدن به حفظ كيفيت محيط هاي كاری و زيستي داردو موجب افزايش بهره وري و كاهش فشارهاي رواني انساني و بهبود شرايط زيستي مي گردد

از نظر بنده در صورت رعایت موارد فوق به هر سه اصل توسعه پایدار رسیده ایم.

استفاده از فن آوری های نوین در تاسیسات مکانیکال آیا موضوعی است صرفا سخت افزاری؟

در مقوله تاسیسات و انرژی فن آوری های نوین ساختمانی در حوزه توسعه پایدار تلفیقی از هر دو مقوله نرم افزاری و سخت افزاری است، نرم افزاری از لحاظ طراحی سیستم ها بر اساس بار حرارتی و برودتی و بر مبنای آسایش (نه بر مبنای مساحت زیربنا و دما که متاسفانه در حال حاضر صورت می پذیرد)، که اگر این مبنای طراحی تاسیسات باشد، قطعا میزان انرژی های تجدید پذیر و اثرات آنها در میزان بار برودتی و حرارتی و دمای آسایش لحاظ می گردد و قطعا روش بهره گیری از آنها نیز در نظر گرفته می شود که همین امر موجب کاهش مصرف منابع فسیلی و کاهش اثرات آن می گردد. همچنین در بخش سخت افزاری نیز بخش تاسیسات پیشروترین بخش ساخت و ساز درامر رشد تکنولوژی مبتنی بر رعایت مباحث توسعه پایدار است که باید طراحان، مجریان و ناظرین ساختمانی خود را با این رشد تکنولوژی و فن آوری تطبیق داده و همگام شوند.

آنچه می توان در حوزه نرم افزاری که تاثیر زیادی بر مباحث سخت افزاری تاسیسات ساختمان نیز می گذارد بیان نمود، رعایت اصول طراحی است که متاسفانه به اندازه کافی مورد ارزیابی قرار نمی گیرد. بطور مثال اینکه در یک طرح معماري تا چه حد تلاش شده است تا با رعایت جهت گیري ساختمان، فرم دهی ساختمان، نوع مصالح بکار رفته در پوسته ساختمان در استفاده از انرژي مکانیکی و الکتریکی براي گرم کردن، سرد کردن، روشنایی یا تهویه صرفه جویی شود.

در حوزه تخصصی شما مهمترین رویکردهای فنی و مهندسی در امر توسعه پایدار چیست؟ آیا با امکانات موجود کشور این امر قابل تحقق است؟

ار آنجائیکه بخش تاسیسات از یک سو مهمترین بخش مصرف کننده انرژی در ساختمان بوده و از سوی دیگر این بخش باید جبران عدم رعایت ملاحظات بخش معماری را در مسائل انرژی انجام دهد، می توان گفت که موارد زیر در بخش تاسیسات مهمترین رویکردهای فنی و مهندسی در امر توسعه پایدار است:

– طراحی گروهی و چهار رشته ای، تناسب سیستم ها با اقلیم و تجهیزات نوین در طراحی ها

– بهره گیری از انرژی های تجدید پذیر در کنار سیستم ها و تلفیق آنها با یکدیگر

– تناسب بار حرارتی و برودتی با ظرفیت سیستم و تناسب آن با نیاز ساختمان بر اساس مبنای آسایش بهره برداران

– مديريت صحيح بر زمان مصرف دستگاه ها وتجهيزات (با بهره گيري از سيستم هاي هوشمند و فن آوریهای نوین)

– انتخاب صحيح و استفاده مناسب از تجهيزات و وسايل کم مصرف و نوين تاسيساتي

– انجام مديريت بار و مميزي انرژي و بهينه سازي و اصلاح سيستم هاي تاسيساتي موجود

– بهره گیری حداکثری از شرايط اقليمي جهت کاهش مصرف انرژي

لذا به جرات می توان گفت با امکانات، مقررات و قوانین موجود در کشور تحقق تمامی موارد فوق امکانپذیر است و تنها نیاز به نظارت و کنترل و مطالبه گری دارد.

آیا از نظر اقتصادی اجراء پروژه های در کشور با رعایت مواردی که اشاره کردید به صرفه است؟

اگر توجه به این نکته داشته باشیم که ۶۰ درصد منابع جهان و بیش از ۴۵ درصد مصارف انرژی کشور در ساختمان سازی مصرف می شوند و از طرفی این بخش با بیش از ۱۳۷ میلیون تن تولید گاز دی اکسید کربن یکی از مهمترین بخش های مخرب محیط زیست می باشد و اگر در کشور ما به جای اینکه نگاه سرمایه ای به ساختمان، نگاه سرمایه ای معطوف به منابع طبیعی و انسانی می شد قطعا روند ساخت و ساز در کشور تغییر می کرد و کلیه مباحث مربوط به ساخت و ساز سبز و معماری سبز که زیر بخش های توسعه پایدار هستند موجب می شد که اقتصادی و فوق اقتصادی – سرمایه ای تلقی شوند. اگر شهرداری ها به جای عوارض ساخت و ساز، عوارض تولید کربن داشتند و در کشور به جای سایر سرفصل های مالیاتی، مالیات بر کربن داشتیم، آنگاه شاهد پیگیری جدی تر در مباحث توسعه پایدار بودیم و مسلما به صرفه نیز بود. متاسفانه امروزه ما هزینه های اقتصادی ناشی از تخریب منابع زیستی و یارانه های انرژی، یارانه های خدمات درمانی و بهداشتی، که برای آلودگی های زیست محیطی، عدم آسایش و ایمنی، مصرف بی رویه انرژی و… در ساختمانها می پردازیم را به عنوان هزینه های مستقیم ساخت و ساز وارد نمی کنیم که اگر اینها تحت عنوان عوارض و مالیات و… بررسی و محاسبه می شد اکنون روند ساخت و ساز در کشور قطعا اصولی تر و سبزتر بود.

در ایران تا چه اندازه به پتانسیل های محلی و منطقه ای در تولید انرژی توجه شده است؟

متاسفانه هیچگونه برنامه مدونی برای تحقق توسعه پایدار در بخش تولید انرژی و همچنین در بخش ساخت و ساز حداقل بنده مشاهده نکرده ام. متاسفانه در مقررات ملی ساختمان که مبنای مقررات فنی ساخت و ساز است نیز؛ توجه اساسی به مسائل اقلیمی و شرایط و ضوابط بهره گیری از انواع انرژی و نوع طراحی مطابق با اقلیم و حفاظت از منابع انرژی که اصول توسعه پایدار است نشده است. این مقررات همگام با تکنولوژی و مسائل روز دنیا در این حوزه نبوده و شاید تنها قانون مرتبط با توسعه پایدار؛ قانون اصلاح الگوی مصرف است که درماده ۱۸ آن به صراحت به ساخت ساختمان سبز که زیرشاخه توسعه پایدار است اشاره می کند، اما متاسفانه نیز تاکنون کشور اجرایی نشده است.

فرمول کلی شما برای تحقق توسعه پایدار در سطح کشور چیست؟

می توان گفت به روز کردن مقررات ملی ساختمان و اجرای آن به عنوان پایه اصلی ضوابط در کنار حذف یارانه های انرژی، ایجاد ضوابط و یارانه های بهره گیری از سیستم های کاهش مصرف انرژی، بهره گیری از انرژی های تجدیدپذیر به توان دو، طراحی بر مبنای اقلیمی و طراحی گروهی راه حل مناسبی باشد.

اما بطور کلی فرمول تحقق توسغه پایدار در سطح کشور همان ساخت ساختمان های سبز مطابق با اقلیم منطقه است که پیش نیاز آن رعایت مقررات ملی ساختمان و قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی می باشد، و برای اجرایی شدن این موارد نیاز به برند سازی ساختمان مطابق با اصول معماری سبز و توسعه پایدار بوده زیرا ما تا نتوانیم اندازه گیری و معیار بندی کنیم آن نیز قابل کنترل نخواهد بود. لذا ارائه گواهینامه های سبز ساختمان که ساختار تکمیل یافته برچسب انرژی ساختمان و پایه اصلی آن رعایت مباحث ۲۲ گانه مقررات ملی ساختمان و آئین نامه اجرایی ماده ۱۸ و نیز استانداردهای برچسب انرژی ساختمان بوده بتواند ساخت و ساز فعلی را به کیفی و دارای نشان و سازگار با محیط و دارای آسایش و ایمنی تبدیل نماید، که در این صورت نتیجه حاصله برای همه اعم از دولت، سازنده، جامعه، بهره بردار و کلیه دستندرکاران برد- برد خواهد بود.

چالش های سرمایه گذاری در حوزه انرژی و آب را در چه مواردی می دانید؟

مهم ترین و اصلی ترین چالش یارانه های انرژی و آب است. این امر صرفه اقتصادی فعالیت های بهینه سازی در این حوزه ها را به حداقل رسانده و بازگشت سرمایه ها فعالیت بهینه سازی را طولانی کرده. نبود اقتصاد پویا در حوزه انرژی و آب باعث گردیده هیچگونه فعالیت مشخص و چشمگیر اقتصادی در این حوزه ها صورت نگیرد. از دیگر چالش های این حوزه می توان به عدم وجود یک شورای سیاستگذاری و اجرایی واحد در این حوزه و پراکندگی امور در سازمانها و وزارتخانه های مختلف اشاره کرد. هر چند در کشور شورای عالی انرژی وجود دارد اما قدرت و بازوی اجرایی متمرکز ندارد.

در کشور اگر بازار آب ایجاد گردد و انحصار دولت از مباحث آب و انرژی برداشته شده؛ و به جای یارانه انرژی و آب، یارانه تجهیزات جایگزین شود؛ می توان به آنچه در مباحث توسعه پایدار مطرح شده برسیم. برای مثال می توان بجای یارانه انرژی و آب؛ یارانه عایق بندی، یارانه بهره گیری از سیستم های کاهنده مصرف آب و انرژی ارائه کرد، با این روش به جای اینکه مردم را در مصرف بیشتر حمایت کنیم در بهره گیری از تجهیزات کم مصرف و یا در مصرف کمتر حمایت کرده این.

به نظر شما راهکار برون رفت از این چالش ها چیست؟

اما راهکار برون رفت از این چالش ها و مشکلات را می توان در بررسي تجربيات كشورهاي موفق در زمينه اجرای ساختمان های سبز، اجرای مباحث اصلاح الگوي مصرف انرژي و بهره گیری از انرژی های تجدیدپذیر یافت. روش خروج از چالش های مطرح شده را می توان در تحقق مولفه های زیر بیان داشت:

– جامع نگري در سیاست گذاری کلان و اجرایی

– هماهنگي بین سازمان هاي ذيربط و دوري از بخشي نگري (مبتنی بر نگاه درآمدزایی کاذب و بدون تامین منافع ملی همانند تراکم فروشی، تخلف فروشی)

– انسجام و به روزرسانی ضوابط و مقررات همگام با رشد تکنولوژی و نگاه منطقه ای

– جديت در حوزه قانونگذاري، اجرا و نظارت و دقت نظر و کنترل و تامین منابع کلی درحوزه اجرايي

چرا تاکنون مباحث فوق محقق نشده؟

تا زمانی که کمیت به جای کیفیت ملاک ارزشیابی ساختمان باشد یعنی اینکه نمای زیبا، پارکت، نوع کابینت و عواملی از این قبیل ملاک ارزشی ساختمان قرارگیرد قطعا ما در کشور نمی توانیم مباحث توسعه پایدار در معماری و ساختمان سبز را عملی و اجرایی کنیم. لذا نیاز است که سندی، مدرکی و یا گواهینامه ای جهت ارزیابی کیفی و آسایشی ساختمان به عنوان معیار و ترازوی سنجش پارامترهای کیفی و صرفه جوئی ساختمان اجرایی گردد.

شما و همکارانتان در کمیسیون محیط زیست، انرژی و استاندارد مصالح سازمان نظام مهندسی ساختمان تاکنون در این رابطه چه اقداماتی انجام داده اید؟

در این راستا ما در دبیرخانه الزامات زیست محیطی در تولید ساختمان و در کمیسیون انرژی، محیط زیست و استاندارد مصالح سازمان نظام مهندسی با در نظر گرفتن و لحاظ نمودن مقررات ملی ساختمان به عنوان پایه و الزامات ضروری ساختمان و همچنین استاندارد های ۱۴۲۵۳ و ۱۴۲۵۴ (استانداردهای برچسب انرژی ساختمان) و نیز آئین نامه اجرایی ماده ۱۸ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی و با الگو گرفتن از استاندارد بین المللی LEED اقدام به تدوین گواهینامه سبز ساختمان نمودیم که این گواهینامه ۷ شاخه مهم در ساختمان را که مطابق الگوی برچسب انرژی از A تا G بطور جداگانه مورد ارزیابی قرار می دهد و سپس امتیاز هر شاخه در وزن مربوط خود ضرب گردیده و در نهایت تعداد ستاره(یک تا پنج ستاره) و گرید ساختمان از A تا G برآورد می گردد را تدوین کرده و این هفت آیتم مورد ارزیابی شامل :

–بررسی و رتبه بندی ساختمان از لحاظ رعایت مقررات ملی ساختمان

– بررسی و ارزیابی ساختمان از نظر رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان به شکل خاص و بررسی و ارزیابی ساختمان از لحاظ بهره گیری از مواد و مصالح بازگشت پذیر و مصالح بازیافتی و مصالح استاندارد

– بررسی ساختمان از لحاظ میزان بهره وری آب و بازیافت آب و بهره گیری از تجهیزات کاهنده آب

– بررسی و ارزیابی ساختمان از لحاظ میزان بهره گیری ساختمان از انرژی های تجدیدپذیر

– بررسی و ارزیابی ساختمان از لحاظ میزان بهره وری و مدیریت انرژی در سیستم های انرژی الکتریکی

– بررسی و ارزیابی ساختمان از لحاظ میزان بهره وری و بهینه سازی و طراحی مناسب و یکپارچه در سیستم های سرمایشی

– بررسی و ارزیابی ساختمان از لحاظ میزان بهره وری و بهینه سازی و طراحی مناسب و یکپارچه در سیستم های گرمایشی

در پایان، برایند تاثیر اجراء موارد مطرح شده برای مردم چه خواهد بود؟

با اجرایی شدن گواهینامه فوق ارزشیابی ساختمان را از بعد کمی(مباحث ظاهری) به سمت مباحث کیفی سوق پیدا می کند و در این حالت بهره بردار و خریدار و یا مستاجر ساختمان به وضوح مباحث کیفی و مصرفی منابع انرژی و آسایشی ساختمان را مد نظر قرار داده و از آن آگاه می شوند. با این روش ملاک ارزش گزاری و قیمت ساختمان رده و ستاره گواهینامه فوق خواهد بود که این گواهینامه می تواند در شناسنامه فنی و ملکی ساختمان نیز درج گردد.

متاسفانه تا زمانی که در کشورمان تراکم فروشی منبع درآمد شهرداری ها باشد و تا زمانی که ماده ۱۰۰ به عنوان یک اصل ساختمانی و اصول ساختمانی مطرح شود و شهرداری ها و مراجع صدور برای گزارش ناظرین اهمیتی قائل نشوند بازهم همه این موارد قابلیت اجرایی نخواهد داشت.

منبع: صما