مشاور معاونت مسکن و ساختمان وزرات راه و شهرسازی خبر داد؛

هویت سازی خاطرههای انسانی با برگزاری مسابقات معمارانه/ خلاقیت در معماری معماران، نقشه راه شهرداریها

محمدجواد عرفانیان جم مشاور معاونت مسکن و ساختمان وزرات راه و شهرسازی درمورد برگزاری کارگاه مسابقه قوام‌الدین شیرازی بیان کرد: این مسابقه یکی از رسالتهای معماری را که ارتقاء سطح ادراک زیبایی‌شناسی جامعه از طریق ایجاد چالشهای ذهنی جدید در تحلیل فرمها و مفاهیم پنهان آن است را نه بصورت گفتاری که بصورت رفتاری و با ایجاد خاطره‌ای‌اجتماعی برای مردم محقق میکند.

به گزارش اخبار نظام مهندسی (akhbarmohandesi.ir)،محمدجواد عرفانیان جم مشاور معاونت مسکن و ساختمان وزرات راه و شهرسازی درمورد برگزاری کارگاه مسابقه قوام‌الدین شیرازی بیان کرد: این مسابقه یکی از رسالتهای معماری را که ارتقاء سطح ادراک زیبایی‌شناسی جامعه از طریق ایجاد چالشهای ذهنی جدید در تحلیل فرمها و مفاهیم پنهان آن است را نه بصورت گفتاری که بصورت رفتاری و با ایجاد خاطره‌ای‌اجتماعی برای مردم محقق میکند.هویت سازی خاطرههای انسانی با برگزاری مسابقات معمارانه

هویت سازی خاطرههای انسانی با برگزاری مسابقات معمارانه

خاطرههای انسانی سبب هویت‌ سازی پدیده‌های مادی است و کارگاه مسابقه قوام‌الدین، رسالت این نوع تربیت رفتاری جامعه را در بخش معماری بعهده دارد. به بیان دیگر، از این طریق مردم با لایه‌های پنهان دیگری از موضوع خلاقیت در معماری آشنا میشوند که بمردم معرفی نشده است. نوعی از معماری بیش از آن چیزی که در نقشه شهرداری منعکس میشود.
در آستانه بزرگ داشت روز معمار، برای سومین سال پی درپی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان فارس با هم کاری و هم راهی اساتید و دانشجویان معماری متولی برگزاری کارگاه مسابقه معماری قوام‌الدین شیرازی بود. این کارگاه مسابقه “طرح و ساخت ” بمدت ۱۲ روز از اول تا دوازدهم اردی بهشت ماه در جلو خان باغ تاریخی عفیف آباد که از مهمترین خیابانها و گذر‌های شهر شیراز است برگذار گردید. فضایی که در آن جوانان با عشق شبانه‌روزي مشغول کار و تلاش بودند و به این باور رسیده بودند که آن چه را تصور میکنند، توان خلق دارند. از نکات حاشیه‌ای جالب برگزاری این کارگاه مسابقه، تاثیر آن بر فضای شهری بود که پس از برگزاری دورهها موجب شد تا شورای شهر شیراز مصوب نماید نام خیابان بنام قوام‌الدین شیرازی تغییر پیدا کند. اما متاسفانه تنها بعد از ده ساعت از اختتامه مراسم کلیه آثار این مسابقه توسط شهرداری شیراز تخریب گردید. نکته دارای اهمیت این بود که در همین مراسم اختتامیه از شهردار منطقه قدردانی بعمل آمده بود. به‌ بهانه برپایی کارگاه مسابقه قوام‌الدین‌شیرازی، گفتگویی با حمید عرفانیان‌جم، مشاور معاون مسکن وزارت راه و شهرسازی داشته‌ايم كه باهم میخوانيم.
در چند دوره از کارگاه مسابقه معماری قوام‌الدین‌شیرازی به چه عنوان، مشارکت کرده‌اید؟
در ۲ دوره از ۳ دوره برگزاری این کارگاه مسابقه حضور داشته‌ام. سال پیش بعنوان عضو هئیت داوری و در این دوره بعنوان عضو شورای سیاستگذاری. حضور در این برنامه خیلی موجب افتخار و مباهات من است. برگزاری این برنامه حرکتی خیلی اصیل، حرفه‌ای و معمارانه است که جنبه‌های متعدد حرفه‌ای و اجتماعی دارد. این برنامه بیش از این که کارگاهی آموزشی برای معماران باشد، تعاملی اجتماعی و فرهنگی است که با زیباترین و صحیحترین روش خلاهای موجود در این بخش را برای دروه‌ای در بخشی از شهر پر میکند. حضور هم زمان مردم در کنار شرکتکنندگان در کل زمان برگزاری این برنامه در جلوخان باغ عفیف‌آباد گواه این مدعاست. جای خوشبختی است که این برنامه بسیار سریع جایگاه خودش را در میان مردم پیدا نموده است
کیفیت برگزاری این برنامه را چه طور ارزیابی میکنید؟
میان تصور ذهنی اولیه من و آن چه تجربه کردم کاملا متفاوت بود. من تجربه شرکت در کارگاههای مشابه در خارج از کشور را داشته‌ام و به جرات میتوانم بگویم که سطح و کیفیت برگزاری این برنامه و محصولات نهایی آن هم سطح و حتی بالاتر از برنامه‌های مشابه بین‌المللی آن است. معمولا دوره زمانی برگزاری این گونه کارگاهها بین ۲ تا ۳ روز است در صورتی که این برنامه درمدت زمان ده تا دوازده روز انجام میگیرد. شاخصه دیگر این برنامه برگزاری و اجرای آن در بین زندگی شهری مردم است. از نظر من اهمیت محصول معماری که از این حرکت بدست می آید در اولویت آخر قرار دارد و مهم ترین دستاورد این برنامه تجربه‌ای است که شرکتکنندگان و مردم در طول برگزاری و در یک تعامل اجتماعی و فرهنگی ۲ طرفه بدست می‌آورند. این تجربه بمعنی شکلگیری یک خاطره جمعی فرهنگی-اجتماعی در شهر میشود. موضوعی که موجب پویایی، نشاط، سرزندگی و امید برای جامعه است. این اتفاق مهمی است در پرکردن خلا نبود خاطرات‌جمعی در شهرهای کشور است.
نقاط قوت و ضعف این کارگاه مسابقه را در مقایسه با سال پیش چگونه ارزیابی میکنید؟
از نظر من مقایسه و واکاوی نقاط قوت و ضعف این برنامه اساسا موضوعیتی ندارد. کارگاه مسابقه قوام‌الدین شیرازی یک فرآیند است که در طول زمان در حال تکامل و بالغ شدن است. سال پیش با یک نوع برنامه ریزی نتیجه های خاص خود را داشت و امسال با روی کرد، برنامه ریزی و کارگردانی متفاوت بنتایج خاص خود دست یافت. هر یک از این تجربیات تکمیل کننده پازل اصلی برنامه در طول زمان است و بهیچ عنوان افولی در آن وجود ندارد. این مسابقه با هر دوره برگزاری بمراحل بلوغ خود نزدیک تر میشود و پیش بینی میکنم در آینده بتواند به یکی از مهم ترین رخدادهای مردمی در حوزه معماری ایران تبدیل گردد.
تاثیرات برگزاری اینگونه برنامه ها چه میتواند باشد؟
نخستین تاثیر آن حضور مردم را فرایند شکلگیری پروژههای خلاقانه هنری و معماری است. بعنوان نمونه یکی از نکات قابل توجه دوره گذشته وجود هیئت داوری مردمی آن بود که در کنار داوران منتخب بداوری پرداخت و آثار منتخب خود را معرفی نمودند.
تاثیر بعدی آن ایجاد انگیزه و اشتیاق در میان معماران و جوانان علاقمند است که در بزرگ داشت یک معمار اصیل ایرانی در خلق یک خاطره فرهنگی و اجتماعی مشارکت میکنند. این برنامه یکی از رسالتهای معماری را که افزایش سطح ادراک زیبایی‌شناسی جامعه از طریق ایجاد چالشهای ذهنی جدید در تحلیل فرمها و مفاهیم پنهان آن است را نه به صورت گفتاری که به صورت رفتاری و با ایجاد خاطره ای اجتماعی برای مردم محقق میکند. این خاطره‌های انسانی است که موجب هویت‌سازی پدیده‌های مادی است و کارگاه مسابقه قوام الدین رسالت این نوع تربیت رفتاری جامعه را در بخش معماری بعهده دارد.
از این راه مردم با لایه های پنهان دیگری از موضوع خلاقیت در معماری آشنا میشوند که بمردم معرفی نشده است. نوعی از معماری بیش از آن چیزی که در نقشه شهرداری منعکس میشود.
کارگاه مسابقه قوام‌الدین‌شیرازی میتواند خلاهای‌آموزشی رشته معماری را پر کند؟
مسلما برگزاری این برنامه بتنهایی نمیتواند خلا آموزشی در بخش کلان آموزش معماری را مرتفع سازد، چرا که اساسا نه رسالت، نه ابزار و نه امکانات آن را دارد. خلاهای آموزش معماری موضوعی است ساختاری که وظیفه نهادهای متولی آن است. برنامه‌ریزی کارگاه های طرح و ساخت از مهم ترین سیلابس ‌های آموزش معماری است که متاسفانه در این بخش کنار گذاشته شده است. این برنامه تنها تلنگری است هم زمان به معماران جوان، هنرمندان، معماران حرفه‌ای و مردم در یادآوری حس زیبایی‌شناسانه، احترام بمحیط و ارزشهای فراموش‌شده انسانی در زندگی اجتماعی. تلنگری است بمدیران ‌شهری در درک تفاوت بین سازندگی و تخریب، و تفکر حل‌المسئله‌ای در برابر روش حذف صورت مسئله.
اینگونه مسابقه ها در خارج از ایران در چه سطحی برگزار میشود؟
اینگونه برنامه‌ها اصولا در ۳ سطح برگزار میشوند:
۱-در سطح های آکادمیک در قالب سیلابسهای آموزشی و کمک آموزشی
۲-در قالب برنامه‌های ژورنالیستی بوسیله نشریات یا موسسات ترویجی، تبلیغی و ژورنالیستی در بخش معماری و شهرسازی که بدنبال بچالش کشیدن خلاقیتهای معمارانه در سطوح ملی و بین‌المللی هستند.
۳-مسابقه ها و کارگاههایی که توسط موسسات و سازمانهای متولی امر حرفه معماری برگزار میشود. این سازمانها اساسا متولی صدور گواهی نامه حرفه‌ای معماری بمعماران هستند و در همه کشورهای توسعه‌یافته به صورت مستقل از سازمانهای حرفه‌ای مهندسین هستند. سازمانهایی مانند AIA , RAIB, AIBC ,OAA . در کشور ما این مسئولیت بعهده سازمانهای نظام‌مهندسی‌کشور است که بنظر در ۲ حوزه آموزش اعضای خود و ترویج فرهنگ مهندسی برای جامعه ضعیف عمل نموده‌اند.
یکی از مهم ترین وظیفه ها و تکالیف سازمانهای مشابه سازمان نظام مهندسی در کشورهای توسعه‌یافته در حوزه‌های مختلف مهندسی ساختمان، برگزاری فستیوالهای سالانه معماری و مهندسی است که از سویی اعضای خود و از سوی دیگر جامعه را مخاطب قرار میدهد. در این فیستیوالها، اهداف زیر دنبال میشود:
۱.برگزاری کارگاهها، سخنرانیها و پانلهای آموزشی.
۲.نمایشگاه های تخصصی در ارتباط با صنایع مرتبط به ساختمان و کار حرفه‌ مندان در حوزههای مختلف.
۳.معرفی آثار برتر حوزههای معماری، و مهندسی ساختمان و هم چنین حرفه‌ مندان برتر هر حوزه بجامعه. با این روش سبب افزایش قدرت جامعه در تشخیص خوب و بد کار مهندسی در بخش ساختمان میشوند. این موضوع بعد از احراز صلاحیت و مدیریت حرفه‌مندان دومین وظیفه اصلی این سازمانها در امر توسعه، آموزش و ترویج است.
قطعا بعد از بیست سال از تصویب قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان توسط دولت، مجلس و تولی گری سازمانهای نظام‌مهندسی‌ساختمان در تحقق آن، این ارکان باید بتوانند بمردم بگویند کدام ساختمان الگوی ساختمان خوب است. باید توضیحی قانع‌کننده برای مردم ارائه گردد که نتیجه صرف هزاران هزار میلیارد تومان سرمایه مملکت و مردم در اجرا این قانون چیست و بالاخره الگوی ۱ ساختمان، معماری و مهندسی خوب چیست. این اصلیترین رسالت و وظیفه سازمانهای نظام‌مهندسی بوده که محقق نشده.
آیا با توجه به برگزاری کارگاه مسابقه قوام‌الدین‌شیرازی از طرف سازمان نظام مهندسی ساختمان استان فارس این سازمان موفق بوده و توانسته گامی در این راه بردارد؟
تلاش و پیش گامی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان فارس در برگزاری این کارگاه مسابقه قابل تقدیر و تشکر است. لیکن نکته من در این جاست که آیا این کار را این سازمان بعنوان رسالت خود و در غالب یک کار سیستماتیک انجام داده یا در کنار این جریان قرار گرفته!؟ موضوع من این است که این حرکتها اساسا وظیفه ذاتی سازمانهای نظام‌مهندسی در برابر جامعه است، این وظیفه‌ای است که همه سازمانهای نظام مهندسی باید در تحقق این قانون برای برای رشد آگاهی جامعه انجام دهند. در هر حال به نوبه خود از سازمان نظام‌مهندسی‌ساختمان استان فارس قدردانی و تشکر میکنم و امیدوارم سایر استانهای کشور هم به انجام این وظیفه و مسئولیت با همین کیفیت عمل نمایند.
آثار این کارگاه مسابقه معمولا تا چه مدت برای بازدید عموم برپا خواهد بود؟
برپا بودن نمایش گاه آثار این گونه برنامه‌ها بستگی بنوع موضوع متفاوت است داشته، لیکن در مورد مسابقه‌ای با این سطح حداقل ۱ تا ۲ ماه آثار آن نگه داری و بعد به اماکن دیگری بعنوان یادواره منتقل میشوند.
تحلیل شما از تخریب کامل آثار این سایت ظرف کم تر از دوازده ساعت توسط شهرداری شیراز چیست؟
این اتفاق من را به یاد داعش انداخت. بنظرم بیانه اصلی این مسابقه تخریب سریع آثار آن بود. در مرحله اول علاوه بر تعجب، شکه شدن و ناراحتی عمیق بسیار کنجکاو علت این کار شدم، زیرا که این عمل باهیچ عقل، منطق و ادارکی جور در نمی‌آمد. تعجب من از این بود که این رفتار در شهر شعور و فرهنگ یعنی شیراز در جلو خان باغ تاریخی عفیف آباد و در بزرگ داشت قوام‌الدین شیرازی رخ داد. در این برنامه من کارگاهی داشتم با موضوع هویت، موضوعی که در تبیین چیستی مفهوم هویت در پدیده های مادی و لحظه وقوع آن تمرکز داشت. این اتفاق نیز مثالی از هویت رفتاری مدیرهای شهری در موضوعهای فرهنگی و اجتماعی شهر بود.
کل فرایند شکلگیری و پایان کارگاه مسابقه قوام‌الدین بیانگر ۲ هویت متضاد ” ساختن و تخریب” است. از یک طرف هویتی بنام “ساختن” با صرف هزاران ساعت کارگروهی اجرا میشود و از طرفی دیگر هویتی بنام “تخریب” با تعجیل و تنها بعد از ده ساعت از اتمام کار ساخت، آن را تخریب میکند. برایند این ۲ هویت معرف هویت جدیدی بنام “عدم تعادل و بی ثباتی” است که هویت امروز ماست. نکته جالب این است که هویت ساخت بوسیله مردم و هویت تخریب توسط سازمان مدیریت شهری شکل میگیرد. قطعا طرفین این معادله علل خود را برای هریک از این رفتارها دارند، لیکن ازآن جائی که بعنوان یک معمار هم واره سازندگی زندگی کردم ترجیح من در تحلیل هویت تخریب است.
از دیدگاه من اکنون “تخریب” مهم ترین هویت مدیریت‌شهری به بهانه توسعه است. تخریبی که در لایه‌های گوناگون مدیریت‌شهری وجود دارد، تخریب بافتهای قدیمی و تاریخی شهر ها مثل بافت اطراف حرم حضرت رضا(علیه السلام) در مشهد، پروژه حرم تا حرم یا بافت پبرامونی مسجد جامع عتیق در شیراز، گودبرداری برای بنای پارکینگ زیرزمینی در کنار ارگ علی شاه در تبریز، تخریب عوارض طبیعی شهرها مانند بنای هتل در مجاور دروازه قرآن شیراز بر روی ارتفاعات، فروش تراکم در کلیه شهرهای ایران بدون هیچ گونه برنامه مدیریتی در کنترل بحرانهایی مانند وقوع زلزله؟ و غیره
چگونه است که در وقوع حادثه‌ای مانند پلاسکو شهرداری تنها به دادن تذکر در ناامن بودن ساختمان اکتفا کرده و اداعا میکند که چون نیروی اجرایی برای جلوگیری از ادامه فعالیت آن نداشته هیچ گونه دخالتی در جلوگیری از ادامه فعالیت آن نمیکند، ولی نیروی ضربتی برای خراب کردن آثار مسابقه قوام‌الدین در صبح اول وقت را دارد. مدیریت‌شهری شیراز از یاد برده که تبدیل مسیر سواره جلوخان باغ عفیف‌آباد نه بدلیل خلاقیت و درایت ایشان که ناشی از برگزاری کارگاه مسابقه قوام در آن محل شکل گرفت. افتتاح کف ‌سازی این جلوخان اگر بهانه تخریب آثار این رویداد است نشان از سطح درک و درایت مدیریت‌شهری در فهم موضوع شهر، شهرسازی و مردم است. افتتاح پلازای شهری که قبل از آئین افتتاح آن جایگاه مهم ترین اتفاق فرهنگی و اجتماعی آن شهر بوده و آن را به نمایش گاهی از آثار فاخر و خلاقانه جوانان آن شهر تبدیل نموده، سبب ایجاد اعتباری مضاعف برای آن مکان و مدیریت شهری آن محدوده خواهد کرد. چقدر خوب و متمدنانه بود اگر:
-از عالی‌ رتبه‌ ترین مسئول شهرداری شیراز تا عواملی تخریب این آثار علل خود را در اقدام به این عمل برای مردم رسما بگویند تا مردم بیش تر با اعتقادات ایشان آشنا گردند؟
-شهرداری اعلام نماید بعد تخریب این آثار تا امروز چه اتفاق خاصی در این محوطه افتاده که لازمه آن خراب کردن این آثار ارزش مند با این تعجیل بوده؟ شهرداری تخریب کرد چه چیزی را جایگزین نمود؟
-که شورای شهر شیراز و دوستانی که بدنبال جمع آوری رای برای شورای شهر هستند موضع عملی و اجرایی خود را هم نسبت به این اتفاق بگویند تا باز مردم بیش تر با ایشان آشنا شوند؟
-که نظام مهندسی استان فارس موضعگیری مشخص خود را بعنوان متولی برگزاری این برنامه در پاسخگویی به از بین رفتن این میزان سرمایه اجتماعی، فرهنگی مردم و جوانانی است که شبانه روز در بزرگ داشت قوام الدین شیرازی و شهر شیراز خالق آثاری فاخر برای شهر شدند بیان میکرد؟
-ارزش مادی هریک از آثار در صورتی که به صورت مجزا به هریک از گروهها سفارش داده میشد بیش از سیصد میلیون تومان بود، یعنی مجموعه ای با بیش از ۲میلیارد تومان ارزش مادی. شهرداری چگونه و با چه تدبیری حاضر به از دست دادن این فرصت فرهنگی، مادی و معنوی برای شهر شد. مجموعه ای که با صدوپنجاه میلیون تومان و با تکیه بتوان جوانان شهر شکل گرفت؟
برای سوال پایانی، پیشنهاد شما برای بهبود بخشیدن اوضاع مدیریت شهری، چیست؟
سروسامان دادن مدیریت‌شهری بعوامل بسیار زیادی وابسته است و موضوعی نیست که به صورت تک بعدی بشود به آن پرداخت لیکن از مهم ترین پارامترهای آن میتوانم بموارد زیر اشاره کنم:

۱- تحقق کامل طرحهای جامع و تفصیلی شهری
۲- تبیین مقررات دقیق شهرسازی
۳- انتخاب شایسته‌ترین افراد برای عضویت در شورای‌شهر و شهردارها
۴- پاسخگویی مدیریت‌شهری بمردم،
۵- خروج شهردار و رئِیس شورای شهر از کمیسیون ماده ۵،
۶- محدودیت قانونی دامنه عمل کرد کمیسیون ماده پنج، تا حدی که بتوان این کمیسیون را تعطیل کرد. زیرا که شکل و کیفیت شهرهای امروز ما ناشی از تصمیمات کمیسیونهای ماده پنج است نه اعمال ضوابط و طرحهای جامع و تفصیلی
۷- تبیین طرح آمایش سرزمین در تعیین اولویتهای اقتصادی و توسعه‌ای شهرهای‌ایران در امر توسعه،
۸- ممنوعیت فروش تراکم خارج از ضوابط طرحهای تفصیلی
۹- رعایت اخلاق اسلامی در مدیریت شهری،
بنظر میرسد اگر شهرداریهای کلان‌شهرهای ما مانند تهران، مشهد، شیراز و غیره تنها پاسخ ۱ سوال را دهند که اساسا ایشان ” جلوی انجام چه کارهایی را در شهر میگیرند” کل مسئله مدیریت‌شهری ما توضیح داده شده است.
شهرداریها در کل جهان در تلاش برای جلوگیری از تخلفات مردم در شهرها هستند،ولی در کشور ما بنظر میرسد این مردم هستند که در تلاش برای جلوگیری از تخلفات مدیریت شهری هستند؟
در خاتمه بنظر میرسد که کل سازمانها و ارگانهای دخیل در برگزاری این کارگاه مسابقه یکبار و برای همیشه موضع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، تعهدی، مالی و اجرایی خود را نسبت به این برنامه جهت تنویر افکار عمومی برای سالهای آینده اعلام کنند.
منبع: پایگاه خبری وزارت راه و شهر سازی

دانلود راهنمای مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان