گزارش هیات بررسی حادثه ساختمان پلاسکو/سهل انگاری وزارت کار در بازرسی ایمنی

گزارش ملی حادثه ساختمان پلاسکو که روز چهارشنبه شانزدهم فروردین نودوشش بوسیله هیات ویژه به رئیس جمهور ارائه شده بود، امروز طی یک میزگرد خبری در سالن جابر بن حیان دانشگاه تربیت مدرس برای رسانه‌ها تشریح گردید.

به گزارش اخبار نظام مهندسی (akhbarmohandesi.ir)،گزارش ملی حادثه ساختمان پلاسکو که روز چهارشنبه شانزدهم فروردین نودوشش بوسیله هیات ویژه به رئیس جمهور ارائه شده بود، امروز طی یک میزگرد خبری در سالن جابر بن حیان دانشگاه تربیت مدرس برای رسانه‌ها تشریح گردید.گزارش هیات بررسی حادثه ساختمان پلاسکو

گزارش هیات بررسی حادثه ساختمان پلاسکو

گزارش هیات بررسی حادثه ساختمان پلاسکو

اعضای هیات ویژه فرج‌الله رجبی (رئیس سازمان نظام مهندسی)، رسول میرقادری (دکترای مهندسی سازه) ، سیدباقر مرتضوی (استاد گروه مهندسی و بهداشت حرفه‌ای دانشگاه تربیت مدرس) محمدتقی احمدی (رئیس دانشگاه تربیت مدرس)، شاپور طاحونی (عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر)، علی اکبر آقاکوچک (عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس)، دکتر مهدی هداوند (عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی)، سعید بختیاری (مدیر بخش مهندسی آتش مرکز تحقیقات راه و شهرسازی)، نصرالله طهماسبی (عضو هیئت رئیسه انجمن حرفه‌ای صنعت بیمه) و دکتر محمد فاضلی (عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی) هستند.

بررسی حادثه از دیدگاه مدیریت بحران

آتش سوزی ساختمان پلاسکو در ساعت هفت و پنجاه و هشت دقیقه بامداد طی تماس تلفنی شهروندان با مرکز آتش‌نشانی شهر تهران اعلام میشود و نخستین تیم در ساعت هشت در صحنه حاضر شدند اما به اعتقاد کارشناسان، شعله زنی اولیه چهل دقیقه پیش از اعلام بوقوع پیوسته است.

هم چنین تیمهای دیگری به محل حادثه فراخوانده میشوند و آن زمان در طبقه دهم، ۴ واحد بطور کامل درگیر آتش سوزی بودند پس از تسلط نسبی به حریق طبقه دهم تیم آماده عملیات در طبقه یازدهم میشود آتش سوزی در طبقه دوم به بالا نیز سرایت کرده و شعله‌وری شدید مشاهده میشود.

در ساعت ده و پنجاه وسه دقیقه سقف طبقه دهم و یازدهم در ضلع شمال غربی ریزش کرده و منجر بمحبوس شدن تعدادی از آتش نشانان میشود در ساعت یازده و یک دقیقه ضلع شمالی ساختمان از طبقه دوازدهم ریزش و دوباره منجر بمحبوس شدن تعدادی دیگری از آتش نشانان میشود.

مجهز نبودن ساختمان به سامانه‌های اعلام و اطفای آتش سوزی، وجود مشکل در نوع معماری و طراحی ساختمان، نوع کاربری ساختمان و کمبودهای جدی در سازماندهی، فرماندهی و روالهای تیمهای عملیاتی مدیریت بحران در حین آتش سوزی و گسترش آن میتوان نام برد.

تشکیل کمیته ملی بررسی حادثه برای اولین بار

محمدتقی احمدی رئیس هیئت ویژه بررسی گزارش ملی ساختمان پلاسکو با تأکید بر این که این هیئت بدون گرایش خاص و نگاه سیاسی به این حادثه ملی پرداخته است بیان کرد: حادثه آتش‌سوزی و فروریزی ساختمان پلاسکو، یکی از غم انگیزترین حادثه های ساختمانهای شهری بود که با مرگ دل خراش آتش نشانان و خسارتهای مالی شدید در تاریخ کشور ثبت شد.

احمدی افزود: برای نخستین بار است که برای یک حادثه به این ابعاد، کمیته ملی برای بررسی ابعاد آن تشکیل میشود،چرا که  این حادثه آزمونی از کارایی دانشی، فن آوری و مدیریت شهری که در ابعاد قبل و بعد از حادثه در مرکز پایتخت و در نزدیک ترین محل از نظر دسترسی به امکانات دولت مردان بود.

وی با بیان این که کشورهای مختلف جهان شاهد حوادثی از این دست تلخ و دردناک بوده‌اند اما شماری از آن ها موفق شدند بر مبنای بررسی دقیق به این حادثه ها و با گرداوری قوانین و رویه‌های مناسب راه کارهایی برای تأثیرگذاری مثبت این حوادث بر زندگی ملتهای خود ارائه دهند ادامه داد: حادثه پلاسکو را باید هشداری بدانیم تا حقیقت آسیب‌پذیری شهرهای بزرگ و دارای تمرکز جمعیت و سرمایه‌های کشور، به باور همگان بویژه مدیرهای دستگاهها بنشیند. این کمیته تلاش کرده در این گزارش با بررسی حادثه، علل بروز آن، پیشنهادهایی برای عدم تکرارچنین حوادثی ارائه نماید.

این مقام مسئول با تأکید بر این که هیئت ویژه کاملاً غیردولتی و با ترکیبی از بالاترین متخصصین مستقل و استادان دانشگاه تشکیل شده تصریح کرد: این گروه جزء ذی نفعان بحساب نمی‌آمدند و با سازمانهایی که مرتبط با مسئله هستند نیز ارتباط ساختاری نداشتند؛ بنابراین هیئت به گونه‌ای انتخاب شده بود که میتوانست داعیه بیطرفی داشته باشد تا با نگاهی تخصصی بدور از سوءگیری های سازمانی و سیاسی حادثه را بررسی نماید.

احمدی با بیان این که حکم رئیس جمهور در نهم بهمن نودوپنج صادر شد و هیئت دولت ۲ روز بعد کار خود را آغاز کرد عنوان کرد: پیچیدگیهای این کار از ابتدا برای اعضاء هیئت آشکار بود و چنین کاری در گذشته سابقه نداشت. دهها جلسه با اشخاص و سازمانهای مرتبط برگزار گردید و هم چنین نظرات مالک ساختمان، مدیران سازمان آتش‌نشانی، شهرداری تهران، وزارت تعاون و کار و رفاه اجتماعی، شورای ساختمان و معاونین وزارت راه و ساختمان شنیده شد.

وی عنوان کرد: سوالهای پرشمار برای سازمانهای مرتبط ارسال شد و پاسخهای آن ها نیز در گردآوری گزارش تخصصی و نهایی لحاظ شده است.

رئیس هیئت ویژه بررسی با اشاره به ویژگیهای ساختمان پلاسکو گفت: احداث ساختمان پلاسکو در سال سی و نه انجام و بهره‌برداری آن از سال چهل و یک آغاز شده، این ساختمان شامل ۲ بخش شمالی و جنوبی است و برج جنوبی در مجموع دارای شانزده طبقه شامل چهارده طبقه روی هم کف، یک طبقه هم کف، و یک طبقه زیرزمین بوده است. کاربری ساختمان پلاسکو تجاری و بیش تر واحدهای آن متعلق به صنف پوشاک بوده است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مالکیت بنیاد مستضعفان قرار گرفته است و مستاجران مالک سرقفلی آن بوده‌اند.

شهروندان به ایمنی اهمیت نمیدهند

محمد فاضلی در بررسی ابعاد اجتماعی حادثه ساختمان پلاسکو با بیان این که ما در کشور با رستاخیز غفلت مواجه هستیم بیان کرد: در کتابهای درسی ما هیچ درسی بموضوع ایمنی نپرداخته است و تنها داستان ریزعلی خواجوی بود که از کتابهای درسی حذف شد و پیشنهاد میکنیم کتاب پلاسکو بعنوان کتاب ایمنی برای مدارس گرداوری گردد.

فاضلی با بیان این که متأسفانه شهروندان به اندازه‌ای که بنوع گوشی و یا سلامت بدنه خودروی شان اهمیت میدهند به ایمنی اهمیت نمیدهند ادامه داد: بسیاری از خودروهای ما فاقد کپسولهای آتش‌نشانی است و همین کپسولهای آتش‌نشانی فاقد استانداردهای لازم برای ارزیابی ایمنی است. ما نیاز داریم از رستاخیز غفلت برستاخیز آگاهی برسیم.

وی با انتقاد از واکنشها به گزارش کمیته ویژه عنوان کرد: این گزارش ۱۷۰۰صفحه است و هنوز کسی آن را نخوانده چگونه آن را نقد میکنند و میگویند سیاسی است و عمل کرد این کمیته علمی نیست. متأسفانه ایمنی به اندازه پفک نمکی دغدغه مردم ما نیست و امیدواریم مسئله ایمنی به یک مسئله فراگیر در جامعه مبدل شود.

بررسی حادثه از دیدگاه مهندسی آتش

در ساختمان پلاسکو برغم اهمیت توجه برعایت اصول و ضابطه های ایمنی در برابر آتش و با توجه بنوع کاربری و تعداد طبقه های آن نقاط ضعف زیادی وجود داشته است و ساختمان اصولاً در معرض خطر وقوع آتش بوده است. دلیلهای مهم گسترش سریع آتش در ساختمان پلاسکو، وجود بار آتش بسیار زیاد در ساختمان خصوصاً بعلت وجود مقدار زیاد پارچه، نبود پلکان اضطراری، وجود اشکال در پلکان و عدم انطباق راه خروجی با طراحی صحیح و برابر با اصول ایمنی مقابل آتش، ارتباط کامل بین فضاها از طریق سقفهای کاذب، پلکان و شفت تأسیسات و گسترش آتش از راه این فضاها، نبود هر گونه فضابندی و جداسازی مقاوم در برابر آتش درون و در بین طبقه های ساختمان، عدم وجود سیستم بارنده خودکار در ساختمان، مشکل فنی لوله‌های قائن آتش‌نشانی و عدم تعمیر و نگهداری صحیح از آن ها در دوره بهره‌برداری، نبود یک سیستم گرمایشی استاندارد و وجود تعداد زیادی کپسول گاز پیک نیکی و وجود مانع های زیاد برای فعالیتهای آتش نشان ها بوده است.

دلیل شروع آتش‌سوزی

دلیل شروع آتش‌سوزی در حدی که جمع‌آوری اطلاعات برای این هیئت امکان پذیر بوده، اتصال برق و احتمال نشت همزمان گاز از کپسول گاز بوده است. این آتش‌سوزی در یکی از واحدهای بخش شمال غربی طبقه ده آغاز شده است. مدلسازی کامپیوتری گسترش حریق نشان میدهد که چگونگی آتش سوزی بعد از شروع از پنجره‌ها و فضای کاذب، پلکان و شفت آسانسور به فضاهای مجاور و طبقه های بالا گسترش یافته است.

برجسته‌ترین ضعفها و عبرتهای موجود در حادثه ساختمان پلاسکو نیاز بنصب آسانسور دسترسی آتش‌نشان در ساختمانهای بلند و نیز محافظت شفت آسانسورها در برابر آتش است، نیاز به تأمین ناحیه بندی آتش در ساختمان، نیاز بنصب سیستم کشف و اعلام آتش سوزی در ساختمانهای مطابق با مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، نیاز بنصب شبکه بارنده خودکار در ساختمانهای بلند و لزوم رعایت تعمیر و نگه داری سیستمهای ایمنی و اطفاء آتش و برطرف کردن ضعفهای بازرسی و نظارت و تأمین ایمنی در برابر آتش برای ساختمانهای موجود و قدیمی و توجه و آگاهی اندک بهره برداران نسبت به اهمیت مسئله ایمنی در برابر آتش در ساختمانها و مولفه‌ای آن است.

بررسی حادثه از دیدگاه مهندسی سازه

سیستم سازه‌ای پلاسکو شبیه به یک سیستم سازه‌ای لوله‌ای بوده، که عمده ستونها در پوسته ساختمان قرار داشته و تنها ۴ ستون مرکزی وظیفه تحمل بخش قابل توجهی از بارهای ثقلی را بر عهده داشتند.

تخریب سازه در۳ مرحله و با فاصله زمانی اتفاق افتاده، بعد از گذشت حدود ۳ ساعت از آغاز حریق در ساختمان، در مرحله اول بخشی از کف طبقه یازدهم در قسمت شمال غربی بعلت تغییر شکلهای بزرگ تیرچه‌های ناشی از افزایش دما و چرخش بیش از حد اتصالهای دو انتها و در نهایت شکست اتصالات فرو میریزد، سپس در مرحله دوم با فاصله ده دقیقه بخشی از کف دوازدهم و سیزدهم بر روی کف دهم ریخته و بعلت افزایش بار و اثرات ضربه آن، این تخریب کفها تا پایان ساختمان ادامه مییابد. بدین ترتیب چشمه‌های ناحیه شمال غرب ساختمان از کف سیزدهم تا پائین ساختمان بطور کامل از بین رفته و دالانی خالی از کف در آن ناحیه بوجود می‌آید و بعد از خرابی مرحله دوم، ساختمان به مدت سی دقیقه پایداری خود را حفظ کرده و مرحله سوم خرابی از ضلع شرقی و جنوبی ساختمان آغاز میشود. بررسی تصویرهای  مربوط بضلع جنوبی نشان میدهد که لحظه هایی پیش از فروریزش نهایی ساختمان در قسمت شرقی ضلع جنوبی، ۲ حباب آتش بفاصله حدود۳ ثانیه از هم ظاهر میشوند که با ظاهر شدن حباب آتش اول در امتداد طبقه یازدهم دود از پنجره ضلع جنوبی به این ساختمان ببیرون دمیده میشود. این امر احتمالاً بدلیل فروریختن کف دوازدهم در آن ناحیه است.

هشت توصیه برای کاهش شدت آتش‌سوزی در ساختمانهای بلند

براساس گزارش هیئت ویژه پیشنهاداتی در زمینه اصلاح بعضی ضابطه ها و مقررات و رویه‌های جاری در خصوص حفظ ایمنی ساختمانهای موجود و جدید الاحداث و نیز نحوه اعمال و اجرای آن ارائه شده است که تکمیل ضوابط که مباحث ۶، ۹ و ۱۰مقررات ملی ساختمان در مورد مقاومت سازه‌ها در برابر آتش و خرابی پیشرونده در مورد سازمانهای جدیدالاحداث است. هم چنین تکمیل ضوابط مبحث بیست و دو مقررات ملی ساختمان درخصوص ضوابط حفاظت ساختمان در برابر آتش لازم است. هم چنین بررسی مقاومت سازه در برابر آتش و خرابی پیشرونده در مورد ساختمانهای بلند و مهم باید انجام شود. هم چنین لزوم تمایز در نگرش به ساختمانهای بلندمرتبه وگردآوری ضوابط و مقررات ویژه برای احداث و نگه داری این نوع ساختمان ها، هم کاری همه‌جانبه وزارت راه و شهرسازی، سازمان نظام مهندسی برای اجرای کامل مقررات ساختمان، هم کاری همه‌جانبه وزارت راه و شهرداری، دستگاههای کارفرمایی، مهندسین مشاور پیمان کار برای اجرایی شدن مقررات ساختمان خصوصاً موارد ایمنی ساختمان و اقدام فوری در شناسایی، درجه‌بندی و گردآوری برنامه و عمل برای کاهش آسیب‌پذیری ساختمانهای قدیمی موجود در کلانشهرها پیشنهاد میشود.

نظام حقوقی ایمنی اصلاح گردد

در میزگرد خبری هیئت ویژه گزارش ملی بررسی حادثه ساختمان پلاسکو به ابعاد خصوصی این حادثه پرداخته شده و عنوان شد: نظام حقوقی ایمنی در کشور عقب ماندگیهای تاریخی دارد اما اگر همین مقررات معیوب اجرایی میشد این حادثه با این ابعاد رخ نمیداد. هم چنین درخواست شد نظام حقوقی ایمنی که بسیار عقب افتاده است باید بفوریت اصلاح شود و بنیاد مستضعفین که امانت دار اموال مردم بوده و صاحب ملک محسوب میشود هیچ سازوکار و ایمنی ساختمان برای رفع خطر انجام نداد. هم چنین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با وجود سیصد کد کارگاهی در این ساختمان، بازرسیهای ایمنی کارگاهی را انجام نداده است. شهرداری نیز که در صورت عدم توجه مالک به اخطارها میتوانست رأساً اقدام کند این کار را انجام نداده است. وزارت راه و شهرسازی و وزارت کشور نیز بدلیل مبحث بیست و دو قراردادهای ملی ساختمانی در این کوتاهی نقش داشته اند.

چهل و پنج حقوقدان با طرح هزار پرسش، ابعاد حقوقی این حادثه را بررسی کردند. هم چنین در بخش بیمه‌ای این ساختمان در موقع حادثه، فاقد پوشش بیمه‌ای بوده و واحدها بطور مستقل نوعی از بیمه ایمنی را داشته‌اند؛ که شرکتهای بیمه‌ای هجده میلیارد تا یازده اسفندماه پرداخت کرده و برای پرداخت ۲ میلیارد نیز پرونده‌ها تشکیل شده است. دلیل عدم بیمه کردن ساختمان پلاسکو از طرف بیمه گزار، عدم ایمنی ساختمان و از طرف شورای ساختمان هزینه زیاد بیمه عنوان گردیده است.

منبع: باخبرباش

مرجع اخبار نظام مهندسی و آزمون نظام مهندسی

برای مشاهده مجموعه کامل اخبار نظام مهندسی کلیک کنید.

مجموعه کامل محصولات آزمون نظام مهندسی را در اینجا ببنید.