گفتگوی خبری صدا و سیمای مرکز گیلان با رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان گفتگوی خبری صدا و سیمای مرکز گیلان با رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان
عبدالرضا قاسميان گفت: امروزه در اکثر بافت هاي شهري، ساخت و ساز‌ها بدون توجه به معماري بومي منطقه و بصورت يک شکل صورت مي گيرد.
به گزارش پایگاه خبری مهندسین نیوز – مرجع اخبار نظام مهندسی
عبدالرضا قاسميان گفت: امروزه در اکثر بافت هاي شهري، ساخت و ساز‌ها بدون توجه به معماري بومي منطقه و بصورت يک شکل صورت مي گيرد.
گفتگوی خبری صدا و سیمای مرکز گیلان با رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان
رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان در گفتگوی خبری گفت: خانه‌هاي کاه گلي با سقف هاي سفالي و حياط هاي بزرگ با درختان سر سبز و حوض نيلي، آدم را ياد دوران کودکي، شادي و بازي در خانه مادربزرگ مي اندازد.
خانه‌اي که با ايوان طويلش زندگي ها را بهم نزديک تر و مهرباني ها را بيشتر مي کرد.
خانه‌هاي بومي و سنتي گيلان منحصر به همين اقليم است.
این خانه ها با معماري بي نظيري که حاصل تجربه استادکاران ماهري است،
که بدون هيچ تحصيلات دانشگاهي و هيچ نقشه کشي دقيقي خانه‌هايي مي ساختند که هم از نظر مقاومت شهره بود و هم از نظر ملاطفت.
خانه‌هاي کاه گلي با سقف هاي گلي و يا سفال يک نوع از معماري بومي در گيلان است.
خانه هاي پدري ما با سقف هاي چوبي و شيرواني نوع ديگري است،
که زندگي را در گذشته برايمان با خاطره‌اي خوش نگه داشته است.
نوستالژي که ديگر براي بچه هايمان وجود نخواهد داشت،
و هرگز در خاطراتشان چيزي از ايوان خانه مادربزرگ و ديوار‌هاي پرچين آن ذخيره نمي شود.
معماري بومي اين استان بر اساس فرم، مصالح و تکنيک هاي ساخت به نه منطقه تقسيم مي‌گردد.
معماري بومي‌اي که با قدمت چهار هزار ساله با مرور زمان نفت چراغ ايوانش تمام شد و رو به تاريکي رفت و از خاموشي اش معماري نويني سربرآورد که پر از فلز بود و ديوار؛ و همه اکنون محصور سنگ و آهن شدند.
گزارش مکتوب؛ رج آجر‌هاي مدرن بر پي کاه گل‌هاي گيلان
استاديار گروه معماري و شهرسازي دانشگاه بين المللي امام خميني (رحمه الله) در مقاله‌اي با عنوان راه کار‌هاي معماري پايدار گيلان نوشته است: معماري گيلان نمونه‌اي مناسب از هماهنگي و تلفيق بنا با طبيعت که حاصل عوامل مختلف اقليمي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي است.
يوسف گرجي در اين مقاله آورده است: اين نوع معماري بيشترين تاثير را از اقليم و طبيعت پيرامون خود داشته است.
يک جامعه شناس گيلاني هم با اشاره به اينکه نوع معماري يک منطقه نشان دهنده فرهنگ مستقل مردمان يک اقليم است .
وی مي‌گويد: معماري آينه تمام نماي يک فرهنگ است که همگام با تمام شئون يک فرهنگ خاص رشد و نمو مي‌کند.
مهرداد توکلي راد مي‌افزايد: معماري گيلان با توجه به جلوه‌هاي بصري و زيباشناختي آن بخش مهمي از هويت مردم اين استان را نشان مي‌دهد.
و به شکل آشکاري معرف اصالت فرهنگ و غناي اين ديار کهن است.
وي بیان کرد: يکي از معيار‌هايي که سبب شده فرهنگ گيلاني از فرهنگ‌هاي ديگر خاص و متمايز شود معماري ويژه و مستقل گيلان است.
وی تصريح مي‌کند: طبيعت بکر و سرسبز اين ديار در کنار معماري با شکوه اش روح آرامش و سرزندگي را براي مردمانش همواره به ارمغان آورده است.
گزارش مکتوب؛ رج آجر‌هاي مدرن بر پي کاه گل‌هاي گيلان توپولوژي بنا‌هاي سنتي گيلان:
رئيس نظام مهندسي ساختمان گيلان مي‌گويد: فرم و شکل بنا‌هاي بومي در مناطق مختلف ساحلي، جلگه‌اي، کوهپايه و کوهستان گيلان در مناطق شهري و روستايي با يکديگر متفاوت است.
و در هر منطقه از استان با توجه به اقليم و شرايط اجتماعي و فرهنگي آن منطقه، معماري خاصي شکل گرفته است.
عبدالرضا قاسميان مي‌افزايد: قرارگيري فضا‌هاي باز، نيمه باز و بسته در کنار هم، نحوه قرارگيري بازشو‌ها براي ايجاد کوران، نوع اجراي کرسي، ديوار‌ها و سقف همگي در انطباق با نوع زندگي مردم بومي و در راستاي سازگاري با اقليم و شرايط آسايش براي افراد بوده است.
شهرود امير انتخابي مديرکل ميراث فرهنگي، گردشري و صنايع دستي گيلان هم مي‌گويد:ويژگي‌هاي اصلي بنا‌هاي سنتي گيلان، بوم گرايي، سادگي، درونگرايي، داراي تعامل با طبيعت و عوامل جوي، همخواني با فرهنگ و معيشت ساکنان، جهت گيري مناسب، بومي بودن مصالح و تکنيک‌هاي ساخت است.
گرچه در طول تاريخ معماري‌هاي سنتي گيلان از خانه‌هاي کاه گلي به چوبي و بلوکي با سقف‌هاي شيراواني تغيير پيدا کرد،
اما رايج‌ترين نوع ساختمان سنتي در گيلان گالي پوش خانه بود؛ که بام آن با پوشش گالي است و داراي کرسي چيني چوبي در زير ساختمان است.
پوشش شيب دار با هر شکل مصالحي که باشد از ويژگي نما‌هاي خانه‌هاي گيلان است،
که گاهي از ني و ساقه‌هاي برنج براي جلوگيري از نفوذ باران ساخته مي‌شد.
وحيد قباديان در مقاله‌اي با عنوان تطبيق منظر با اقليم آورده است: فراهم کردن شرايط آسايش در اين منطقه پرباران و مرطوب از جمله معظلاتي بوده که ساختمان‌هاي سنتي توانسته پاسخگوي آن باشد.
به باور معمار‌ها در چگونگي معماري گيلان، عوامل آب و هوايي همچون باران مداوم، ورزش باد‌ها، طبيعت چهارگانه (جلگه، ميان بند، کوهستان و نواحي خشک) و منابع طبيعي موجود نقش اساسي دارد.
گزارش مکتوب؛ رج آجر‌هاي مدرن بر پي کاه گل‌هاي گيلان سربلند در گردش روزگار، اما سست در برابر سلايق:
محمد علي محمدي رئيس سازمان مديريت و برنامه ريزي گيلان مي‌گويد: در زلزله رودبار بيشتر بنا‌هايي که تخريب شدند بنا‌هاي جديد بودند و معماري سنتي پابرجا در برابر زلزله سهمگين بوده است،
که اين نشان دهنده دانش فني و پيچيده اين بنا‌ها در عين سادگي آن‌ها بود.
رئيس نظام مهندسي ساختمان گيلان هم در اين زمينه مي‌گويد: بخشي از معماري سنتي که ساختاري چوبي دارد به دليل نحوه چفت و بست مقاومت خوبي دارند و به علت وزن کم رفتار خوبي در برابر زمين لرزه از خود نشان مي‌دهند.
عبدالرضا قاسميان معماري بومي را نوعي “هاي تک” در زمان خود مي‌داند و مي‌افزايد: آنچه مسلم است استفاده از مصالح خوب و با کيفيت و نحوه اجرا چه در ساختمان‌هاي سنتي و چه مدرن استواري آن‌ها را تضمين مي‌کند.
محمدعلي پيربازاريان مدير شهرسازي و طرح‌هاي توسعه شهري شهرداري رشت، اما نظر ديگري دارد.
وي تخريب بنا ناشي از زلزله را به وزن ساختمان و انعطاف ناپذيري آن در اثر فشار‌هاي جانبي مي‌داند و مي‌گويد: هرچه ساختمان سبک‌تر و منعطف‌تر باشد پايدارتر است.
پيربازاريان تنها سازه‌هاي بومي که مقاوم در برابر زلزله بوده است را سازه‌هاي چوبي مي‌داند و مي‌گويد: سازه‌هاي سنگي و معماري بومي کوهپايه‌اي از اين قاعده مستثني است.
گزارش مکتوب؛ رج آجر‌هاي مدرن بر پي کاه گل‌هاي گيلان
مدرنيته بجاي سنت حتي در خانه:
معاون ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي گيلان درباره آسيب‌هايي که طي سال‌هاي گذشته گريبان گير معماري سنتي استان شده است مي‌گويد: تغييرات و تخريب‌ها در ۱۰ سال گذشته شتاب بيشتري به خود گرفته است. بطوريکه حتي در روستا‌ها هم شايد تخريب خانه‌هاي سنتي و يا تبديل آن‌ها به انبارهستيم.
ولي جهاني، عمده تغييرات را جايگزيني مصالح جديد با مصالح متناسب با اقليم گيلان مي‌داند و مي‌افزايد: به مرور زمان حلب جايگزين سفال و کلش شده و کاربرد حلب از سقف شيب‌ها کاسته شده، سنگ و بتن جايگزين چوب شده و اکنون ديگر چوب مهمترين شاخصه مصالح معماري گيلان نيست.
برخي از کارشناسان امروزي تغيير سبک معماري از سنتي به مدرن را با وجود تغيير و تحول اساسي و گاهي بي هويت را برخواسته از نياز‌هاي زندگي مدرن اعلام مي‌کند.
آن‌ها معتقدند که بايد فرزند زمان خويشتن بود و ديگر سبک معماري گذشته را نمي‌توان با نياز‌هاي جديد منطبق کرد.
يکي از اعضاي نظام مهندسي ساختمان گيلان مي‌گويد: الگوي معماري گذشته خاص نياز‌هاي همان زمان شکل گرفته بود ودر شرايطي که سبک زندگي و امکانات بهتر زيستن تغيير کرد و با افزايش جمعيت، الگوي آپارتمان نشيني ناخواسته به ما تحميل شد.
روبرت واهانيان مي‌افزايد: الگوي زندگي فعلي برآمده از نياز‌هاي جديد است، ولي مي‌توان الگوي معماري گذشته را کماکان در روستا‌ها و حاشيه شهر‌ها با امکانات زيست جديد تزويج کرد.
وي ضوابط معماري وشهرسازي را عاملي بازدارنده براي بروز خلاقيت در حوزه معماري مي‌داند و مي‌گويد: يکي از پديده‌هاي بازدارندگي در عرصه معماري ضوابط و طرح‌هاي تفصيلي و جامع است.
اين عضو نظام مهندسي ساختمان گيلان تاکيد مي‌کند:معماري امروز خلاقيت را تنها در نما خلاصه مي‌کند و نماي ساختمان هم به مثابه ويتريني براي فروش کالا شده است.
عبدالرضا قاسميان رئيس نظام مهندسي ساختمان گيلان هم مي‌گويد: امروزه در اکثر بافت‌هاي شهري، ساخت و ساز‌ها بدون توجه به معماري بومي منطقه و بصورت يک شکل صورت مي‌گيرد.
محمدعلي پيربازاريان مدير شهرسازي و طرح‌هاي توسعه شهري شهرداري رشت هم مي‌گويد: آنچه در شهر‌ها بويژه در بخش مسکن توسط سازندگان عرضه مي‌شود معماري نيست بلکه ساختمان سازي در قالب ايجاد سرپناه به شکل جعبه‌هاي بتني و يا فلزي است که با ديوار‌هاي آجري محصور شده اند و با نمايي کاذب تحويل خريدار مي‌شود.
گزارش مکتوب؛ رج آجر‌هاي مدرن بر پي کاه گل‌هاي گيلان
علت کمرنگي بنا‌هاي سنتي و بومي در گيلان:
مديرکل ميراث فرهنگي، گردشري و صنايع دستي گيلان مهمترين علت فراموشي خانه‌هاي سنتي را تمايل مردم به زندگي شهري و مدرن بويژه پس از زلزله سال ۱۳۶۹ رودبار و کم شدن مصالح بومي و تعداد استادکار‌هاي ماهر مي‌داند.
شهرود امير انتخابي مي‌گويد: اعطاي تسهيلات با سود ۴ درصد به روستائيان براي نوسازي ساختمان‌ها منجر به استفاده از مصالح بتني و سيماني براي گرفتن تاييد بنياد مسکن شد.
مديرکل بنياد مسکن انقلاب اسلامي گيلان هم مي‌گويد: عليرغم ابلاغيه‌هاي قانوني، اين سازمان تنها بر ساختمان‌هاي روستايي نظارت دارد که از تسهيلات طرح ويژه مسکن استفاده مي‌کنند.
محمد اکبرزاده تغيير ذائقه را يکي از علت‌هاي رو به فراموشي رفتن معماري سنتي اعلام مي‌کند و مي‌افزايد: تغيير ذائقه ايراني به بنا‌هاي غربي در کنار عواملي مانند هزينه زياد اجراي بنا‌هاي سنتي، کمبود استادکاران زبده و کمبود مصالح مورد نياز از علت‌هاي کمرنگي اين بنا‌هاي سنتي پرهويت است.
رئيس نظام مهندسي ساختمان گيلان نظر ديگري دارد.
عبدالرضا قاسميان بي توجهي به ريشه‌ها را يکي از عوامل مي‌داند و در کنار آن کمبود زمين در شهر‌ها را مانع گسترش و ايجاد خانه‌هاي سنتي تلقي مي‌کند و مي‌گويد: اگر زمين کافي وجود داشته باشد و سطح اشتغال و تراکم کم در نظر گرفته شوند همچنان مي‌توان از فرم‌هاي سنتي معماري استفاده کرد.
وي قدمت مدرنيته در معماري بومي گيلان را حدود ۵۰ سال عنوان مي‌کند که با سرعت هرچه تمام‌تر در حال تاختن و نابودي رقيب قديمي خود است.
گزارش مکتوب؛ رج آجر‌هاي مدرن بر پي کاه گل‌هاي گيلان
کاهش شيب تند نابودي معماري بومي يکي از راهکارها:
رئيس نظام مهندسي ساختمان گيلان مي‌گويد: مهمترين کاري که مي‌توان براي حفظ اين دانش بومي انجام داد همسازي اين نوع معماري با جريان زندگي مردم و سازگاري با طبيعت و شرايط محيطي است.
عبدالرضا قاسميان بر لزوم استفاده از دانش بومي ساخت خانه‌هاي سنتي و تلفيق آن با خانه‌هاي جديد تاکيد مي‌کند و مي‌افزايد:مي توان از راهکار‌هاي بومي مانند جهت گيري صحيح بنا، جهت و ميزان بازشو در ساختمان، استفاده از فضا‌هاي نيمه باز، شيب و هندسه سقف که تاثير بسزايي در کاهش مصرف انرژي دارد در ساختمان سازي جديد استفاده کرد.
وي مي‌گويد:، اما در سازماندهي فضا‌هاي داخلي و چيدمان ريزفضا‌ها بايد نياز‌هاي انسان امروز مورد توجه قرار گيرد و از مصالح و تکنيک‌هاي روز در ساختمان استفاده شود.
مديرکل بنياد مسکن انقلاب اسلامي گيلان هم تلفيق دو معماري سنتي و مدرن را مهم مي‌داند و مي‌گويد: بايد براي ترويج اين کار الگو‌هايي تهيه شود و در اختيار مالکان همراه با بسته‌هاي تشويقي قرا گيرد تا کم کم اين امر تبديل به يک فرهنگ در ساخت و ساز شود.
در اين رابطه رئيس نظام مهندسي ساختمان گيلان از تشکيل کارگروه تخصصي معماري بومي در استان از ۲ سال پيش خبر مي‌دهد و مي‌گويد: اين کارگروه با همکاري گروه تخصصي معماري سازمان در حوزه‌هاي معماري بومي به تدوين ضوابط ساخت و ساز معماري روستايي گيلان اقدام کرد و الگو‌هاي متفاوتي از اين معماري را طراحي کرد که در سايت اين سازمان موجود است و مهندسان مي‌توانند بصورت رايگان از اين الگو‌ها استفاده کنند.
محمد علي محمدي رئيس سازمان مديريت و برنامه ريزي گيلان هم مي‌گويد: مدرن شدن به معناي از بين بردن گذشته نيست، بايد در معماري مدرن از دانش سنتي بهره گرفت.
گزارش مکتوب؛ رج آجر‌هاي مدرن بر پي کاه گل‌هاي گيلان
پاسداشت ميراث کهن در يک موزه روستايي:
ايجاد موزه ميراث روستايي گيلان تصاوير ملموسي از زندگي گذشتگان ما را به نسل‌هاي جوان انتقال مي‌دهد و نوستالژي‌ها را دوباره زنده نگه مي‌دارد.
مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي گيلان مي‌گويد:براي حفظ اين آثار تاريخي، موزه ميراث روستايي از سال ۸۴ ايجاد شد که بنا‌هاي ۹ منطقه گيلان که نماد‌هاي معماري اصيل گيلان است در آن نمايان است.
امير انتخابي با بيان به اينکه در واقع زلزله رودبار جرقه‌اي شد براي حفظ بنا‌هاي و دانش بومي گيلان مي‌افزايد: بنا‌هاي ۹ منطقه گيلان که نماد‌هاي معماري اصيل گيلان است در اين موزه روستايي وجود دارد.
وي با اشاره به اينکه اين موزه در حدود ۲۶۰ هکتار از پارک جنگلي سراوان رشت ساخته شده است مي‌گويد: ۲۸ خانه سنتي و ۳ تا قهوه خانه سنتي با قدمت ۶۵ تا ۱۸۰ سال از سراسر استان به داخل اين موزه براي حفظ اين دانش و هويت بومي انتقال يافت.
مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي گيلان مي‌افزايد: هدف موزه ميراث روستايي گيلان تنها انتقال بنا‌هاي روستايي نيست بلکه حفظ فرهنگ بومي، فن ساخت و دانش نانوشته‌اي است که در روستا‌هاي گيلان وجود داشته است.
گفتني است موزه ميراث روستايي جز ۵ موزه برتر کشور است.
گزارش مکتوب؛ رج آجر‌هاي مدرن بر پي کاه گل‌هاي گيلان
توسعه بوم گردي از ديگر راهکار‌هاي حفظ ميراث هويتي:
تشويق سرمايه گذاران و علاقمندان به ايجاد طرح‌هاي بوم گردي در خانه‌هاي سنتي يکي از راهکار‌هاي مسئولان براي حفظ اين فرهنگ و انتقال ارزش هاست.
مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي گيلان با بيان اينکه از ۲ سال گذشته تا کنون ۱۱۸ طرح بوم گردي براي احياي معماري سنتي ايجاد شده است مي‌گويد: به اين واحد‌ها ۳۵ ميليارد تومان تسهيلات پرداخت شده است.
شهرود اميرانتخابي مي‌افزايد: ۳۰ طرح ديگر بوم گردي براي اشتغالزايي در بخش روستايي منتظر ابلاغ اعتبار جديد هستند.
مديرکل بنياد مسکن انقلاب اسلامي گيلان هم مي‌گويد: پس از ابلاغ طرح بوم گردي و با برگزاري بيش از ۳۰ جلسه کميته بوم گردي در استان با همکاري استانداري، سازمان ميراث فرهنگي و نظام مهندسي ساختمان ترتيبي اتخاذ شد که ضمن تهيه الگو‌هاي تيپ توسط اعضاي کميته بوم گردي امکان ثبت و کنترل نقشه‌ها با سازه چوبي فراهم شود.
محمد اکبرزاده مي‌افزايد: تا کنون ۶۵۶ طرح احداث بوم گردي مورد تصويب کميته بوم گردي استان قرار گرفته که ۶۴۳ مورد موفق به دريافت موافقت اصولي از ميراث فرهنگي شدند و ۲۱۰ مورد پروانه ساخت از مراجع صدور پروانه دريافت کردند.
عبدالرضا قاسميان رئيس نظام مهندسي ساختمان گيلان هم مي‌گويد: کارگروه تخصصي معماري بومي ضوابط و الگوي اقامتگاه‌هاي بوم گردي را تدوين و طراحي کرده است.
گزارش مکتوب؛ رج آجر‌هاي مدرن بر پي کاه گل‌هاي گيلاندر نهايت:
معماري بومي گيلان با کالبدي زيبا در دل طبيعت و هماهنگ با آن امروز نيز مي‌تواند پاسخگوي مناسبي در جهت خلق فضايي هماهنگ با طبيعت و اقليم باشد به گونه‌اي که مي‌توان آن را بهترين الگو براي دستيابي به معماري پايدار منطقه دانست؛ لذا با توجه به ويژگي‌هاي غني معماري بومي گيلان بازنگري در اصول بکاربرده شده جهت دستيابي به راهکار‌هاي مناسب براي طراحي معماري امروز منطقه ضروريست.
به هر روي بي توجهي به معماري و تفکرات سنتي هر کدام به شکلي موجب گسست فرهنگي در جامعه مي‌شود که نتيجه آن بحران هويت در نسل‌هاي آينده خواهد بود.
منبع: سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان
