گزارش مجلس گزارش مجلس هم تکلیف مقصرین معدن یورت را مشخص نکرد
با گذشت چهل روز از حادثه انفجار معدن زمستان یورت، گزارش کمیسیون صنایع و معادن مجلس درمورد دلیل حادثه منتشر شده است.
به گزارش اخبار نظام مهندسی (akhbarmohandesi.ir)، با گذشت چهل روز از حادثه انفجار معدن زمستان یورت، گزارش کمیسیون صنایع و معادن مجلس درمورد دلیل حادثه منتشر شده است.گزارش مجلس هم تکلیف مقصرین معدن یورت را مشخص نکرد
گزارش مجلس هم تکلیف مقصرین معدن یورت را مشخص نکرد
گزارش مجلس هم تکلیف مقصرین معدن یورت را مشخص نکرد
در این گزارش، بعلت فنی حادثه اشاره شده، ولی از اعلام قصور متولیان این معدن (کارفرما، پیمان کار، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان و اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان) امتناع شده و بنظریه کارشناسین رسمی دادگستری و بررسی دقیق قضائی منوط شده؛ همچنین بر کوتاهی نظام مهندسی معدن در نظارت این معدن اشاره شده است. هم چنین در این گزارش با بررسی سهامداران عمده و خرد و سیستم مدیریتی، اعلام شده اکثر سهام شخصیتهای حقوقی بصورت مستقیم و غیرمستقیم متعلق بشرکت سرمایه‌گذاری مهر اقتصاد ایرانیان بوده و عملا مدیریت معدن در اختیار شرکت فوق‌الذکر است.در آغاز این گزارش، بتشکیل هیئتی برای بررسی این حادثه از طرف چند نفر از نماینده های مجلس، اشاره شده است: «در پی حادثه انفجار معدن زمستان یورت آزادشهر در تاریخ سیزدهم اردیبهشت نودو شش، طبق دستور ریاست محترم مجلس شورای اسلامی بکمیسیون صنایع و معادن، هیئتی مرکب از آقایان مهندس سبحانیفر، دکتر نورقلی پور، مهندس ابراهیمی، دکتر رضیان، دکتر تربتی‌نژاد (نماینده های محترم مجلس شورای اسلامی)، مهندس حاتمی‌زاده (دبیر کمیسیون صنایع و معادن مجلس) و مهندس دهقانی (معاون دفتر انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهشهای مجلس) در تاریخ چهاردهم اردیبهشت نودو شش جهت بازدید از محل و بررسی دلایل حادثه اعزام شد و بعد از ورود هیئت بمعدن در ساعت ۷ غروب روز پنج شنبه مورخ چهاردهم اردیبهشت نودو شش این هیئت در جلسه‌ای با حضور استاندار گلستان، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، رئیس هلال احمر استان، فرمانده نیروی انتظامی استان، فرمانده سپاه استان، فرمانده ارتش و دیگر عزیزان فعال در موضوع شرکت نمودند و در جریان شرح حادثه قرار گرفتند. این هیئت بعد از نشست مذکور، برای بازدید از تونل ریزشی بداخل تونل حرکت کردند و در جریان کمک‌رسانی بمصدومان و روند پیشرفت کار قرار گرفتند. استماع سخنان و مسائل و مشکلات کارگران حاضر در صحنه توسط نماینده های محترم و بررسی دلایل حادثه از دیگر اقدامات هیئت بود که تا ساعت سی دقیقه بامداد بطول انجامید».
مدیریت معدن در اختیار شرکت وابسته به بسیج مستضعفین
در بخش دیگری از این گزارش آمده: «معدن زمستان یورت آزادشهر جزء معادن البرز شرقی واقع در منطقه خوش ییلاق استان گلستان و دوازده کیلومتری شهر آزادشهر است که درحال‌حاضر بصورت خصوصی اداره میشود و استخراج زغال سنگ در ۳ تونل مجزا (T٣، T٢ و T١) با حدود چهارصد کارگر و بصورت سنتی انجام میشود. معدن به‌لحاظ حقوقی جزء شرکتهای سهامی عام بوده و تحت عنوان «شرکت صنعتی معدنی شمالشرق شاهرود» در دفتر ثبت شرکتها ثبت و در بورس اوراق بهادار نیز پذیرفته شده است».این گزارش به سهامداران این معدن اشاره نموده: «شرکت توسعه معادن روی ایران- ١٧,٧٥ درصد، شرکت فراوری زغال سنگ پرورده طبس- سهامی خاص ٥.٢ درصد، شرکت کالسمین- سهامی عام ٣.٨٩ درصد، شرکت تکادو- سهامی عام ٣.٣٨ درصد، شرکت مهندسی و تحقیقانی فلزات غیرآهنی ١.٤١ درصد، شرکت بازرگانی توسعه صنعت روی- سهامی خاص ١.٢٩ درصد، شرکت معدن کاران انگوران- سهامی خاص ١.٠٥ درصد و سایر سهامداران حقیقی ٦٦.٠٣ درصد».در ادامه این گزارش تأکید شده: «اکثر سهام شخصیتهای حقوقی بصورت مستقیم و غیرمستقیم متعلق بشرکت سرمایه‌گذاری مهر اقتصاد ایرانیان بوده (وابسته به بسیج مستضعفین) و سهامداران حقیقی شامل بازنشستگان صنعت زغال هستند و عملا نماینده‌ای در هیئت‌مدیره ندارند، بیشتر اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل از طرف شرکت سرمایه‌گذاری مهر ایرانیان تعیین میشود و عملا مدیریت معدن در اختیار شرکت فوق‌الذکر است. محل استقرار مدیرعامل و دفتر مرکزی معدن و دفاتر مالی در شهرستان شاهرود بوده و مدیر معدن همزمان مسئول فنی معدن نیز است».
در ادامه این گزارش بچگونگی وقوع حادثه چنین اشاره میشود: «معدن زمستان‌یورت متشکل از ۳ تونل T١، T٢ و T٣ است که محل وقوع حادثه، تونل شماره T١ معدن است. تونل شماره T١ معدن از لحاظ فنی، تونلی افقی با طراحی پیشرو بوده (در اغلب معادن زغال ابتدا تونل را تا انتها تجهیز کرده و بعد استخراج از معدن را آغاز میکنند، اما در بعضی از معادن با توجه به توپوگرافی محل، میتوان معدن را به شکل پیشرو کار کرد) و تا روز حادثه تا عمق هزار و صد و هفتاد متر پیشروی داشته و ۳ کارگاه استخراج در طول تونل تجهیز شده بود. نخستین کارگاه در عمق سیصد تا چهارصد متری دهانه تونل واقع شده که نخستین لایه‌های زغال نیز در همین عمق استخراج شده است. کارگاه دوم در عمق حدود هشتصد تا نهصد متری و کارگاه سوم در عمق حدودی ۱۱۰۰ متری و با فاصله حدود هشتاد تا صد متری سینه کار اصلی قرار داشته است. حادثه انفجار در نزدیک کارگاه سوم و با فاصله حدود نود متری سینه کار اصلی، پیش از ساعت دوازده ظهر روز ۴ شنبه مورخ سیزدهم خرداد نودو شش در عمق هزارو هشتاد متری تونل اتفاق افتاده است. بعللی که تاکنون بصورت دقیق مشخص نشده است، در محل سینه کار، لوکوموتیو حامل زغال سنگ خاموش میشود که این موضوع بنا بر اظهارات، بمسئول فنی معدن اطلاع داده میشود. در این زمان تعمیرکار یا مسئول ایمنی معدن برای راه‌اندازی مجدد احتمالا ۲ باتری کمکی را بوسیله یک لوکوموتیو دیگر بمنظور راه‌اندازی مجدد بدون اجازه مسئول فنی بداخل تونل میبرد که بعد از این امر صدای انفجاری در درون معدن بگوش میرسد. انفجار شدید سبب ریزش در ۳ نقطه معدن میشود». در ادامه آمده: «طبق داده‌ها و یافته‌های موجود که در شکل پیوست گزارش آورده شده است، طول تونل محل حادثه هزارو صدوهفتاد متر است و جریان تهویه طبیعی از طریق ۲ دویل(حفاری شیبدار به سمت بالا در درون معدن بمنظور ایجاد جریان هوا و دیگر کاربردها) صورت میگیرد. دویلها شامل دویل یک در فاصله چهارصد متری که به تونل بالایی (T١A) و از تونل بالایی بسطح زمین متصل است و دویل دو که در فاصله هزارمتری و به تونل پایینی(T٢) متصل است. جریان اصلی هوا در بیش تر مواقع از تونل پایین (T٢) آغاز شده و از تونل (T١) خارج میشود.اما در فصول مختلف سال، این جریان میتواند مختل یا عوض شود. ریزش در فاصله بیست متری دویل دو (K٣) و بفاصله نود متری سینه کار اصلی و در ۳ نقطه جمعا بطول سی وپنچ تا چهل متر صورت میپذیرد. در هنگام وقوع حادثه، ۲ دستگاه لوکوموتیو بهمراه واگن در داخل تونل بوده که لوکوموتیو (یک) انتهای تونل خراب میشود و باطری از بیرون (احتمالا از طریق لوکوموتیو دو) برای استارت مجدد آن بداخل تونل حمل میشود. انفجار و ریزش در محل لوکوموتیو دوم صورت میگیرد که زیر آوار مدفون میشود».
بررسیهای اولیه درمورد علت حادثه
بخش دیگری از این گزارش به بررسیهای اولیه و داده‌های دست‌یافته اشاره دارد: «بمحض انفجار، دیگر کارگران برای کمک بسمت محل ریزش حرکت میکنند که بدلیل بالابودن غلظت گاز منواکسیدکربن و متان (حدود ۲ ساعت بعد از وقوع حادثه میزان گاز منواکسید کربن ppm ٧٥٠ و میزان گاز متان ۴ درصد گزارش شده است)، عده ای از کارگران جان خود را از دست میدهند. سپس اکیپی متشکل از شصت و هشت نفر به سمت حادثه حرکت میکنند که همگی دچار مسمومیت شده و شصت و هشت نفر از عزیزان بدلیل نداشتن تجهیزات ایمنی (حتی اولیه)، دچار مسمومیت میشوند که طبق اطلاعات دریافتی، بجز ۳ نفر از مصدومین همگی ترخیص میشوند. بعد از این مرحله، گروههای نجات و بازنشستگان مجرب در حوزه معادن زغال بمعدن اعزام میشوند که بعد از تحویل‌گرفتن مدیریت حادثه، هیچ مورد گازگرفتگی برای هیچکس بوجود نیامده است».
از دلیل حادثه در این گزارش چنین یاد میشود: «با توجه به این که تا زمان بازگشایی تونل و تعریض دویل K٣ (که در آینده نزدیک صورت خواهد گرفت)، امکان اظهارنظر قطعی میسر نیست؛ ولی دلیل حادثه طبق گزارش اولیه کمیته حقیقت‌یاب (متشکل از معاونت معدنی و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت، مدیرکل HSEE وزارت صنعت، معدن و تجارت، مدیرکل نظارت وزارت صنعت، رئیس مرکز تحقیقات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، کار و رفاه امور اجتماعی، رئیس نظام‌مهندسی معدن، معدن و تجارت، نماینده وزارت تعاون، یک نفر از اعضای کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، نماینده مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، ۲ نفر از اساتید خبره دانشگاهی در رشته زغال سنگ، نماینده های بهره‌بردار و سرمایه‌گذار و هم چنین سرتیم عملیات امداد‌و‌نجات) و بررسیهای هیئت اعزامی، بشرح ذیل است:
١. عدم کفایت تهویه طبیعی موجود، با عنایت به تغییر فصل یا ریزش احتمالی در دویل انتهایی رابط تونل ۲ به ۱
٢. تجمع احتمالی گاز در منطقه انفجار بدلیل عدم کفایت تهویه، حبس گاز در فضای تخریبی بجا‌مانده ناشی از استخراج در محل انفجار و هم چنین وجود گرد زغال که در محیط عمده معادن زغال وجود دارد.
٣. منبع جرقه احتمالا باطری حمل‌شده بداخل تونل است که برخلاف مقررات، برای روشن‌کردن لکوموتیو ازکارافتاده در نزدیک انتهای تونل استفاده گردیده است؛ درعین‌حال دیگر منابع تولید جرقه بویژه لکوموتیو مدفون زیر آوار قابل بررسی است.
٤. لازم است بمجرد اتمام آواربرداری و بازشدن تونل اصلی و تعریض مقطع دویل، گروه کارشناسی ضمن بازدید مجدد میدانی از معدن، نظریه نهایی را جهت اقدامات بعدی اعلام نمایند». لذا: «با توجه بمجموع بررسیهای صورت‌گرفته، عامل اصلی حادثه، انفجار ناشی از گاز جمع‌شده در مقطعی از تونل بوده است. قابل ذکر است که تا زمان تهیه گزارش منشأ قطعی ایجاد جرقه شناسایی نشده است».
امتناع کمیسیون صنایع از اعلام قصور متولیان
در این گزارش، کمیسیون صنایع و معادن مجلس از اعلام قصور متولیان امتناع نموده و آنرا منوط بنظر دادگستری میداند: «میزان قصور کارفرما، پیمان کار، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان و اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان در این حادثه و انجام وظایف خود قابل بررسی و توجه است که امری فنی بوده و منوط بنظریه کارشناسین رسمی دادگستری و بررسی دقیق قضائی است»
کوتاهی نظام‌مهندسی معدن در انجام وظایف خود مشهود است
هم چنین دراین گزارش بکوتاهی نظام‌مهندسی معدن در نظارت بر این معدن اشاره شده است: «مطابق بند (چ) ماده دو قانون نظام‌مهندسی معدن، مصوب هزار و سیصد و هفتاد ونه و اصلاحات بعدی آن، «وضع مقررات بمنظور اطمینان از رعایت اصول ایمنی، بهداشت، بهره‌دهی مناسب، حفظ محیط زیست، صرفه اقتصادی و نظارت بر اجرای آن» و بند (پ) ماده چهارده قانون مذکور، «نظارت بر حسن انجام خدمات مهندسی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در طرحها و فعالیتهای معدنی غیردولتی در حوزه استان و معرفی متخلفین بمراجع قانونی ذیصلاح» از اهداف و وظایف نظام‌مهندسی معدن است؛ لذا متأسفانه کوتاهی نظام‌مهندسی معدن در انجام وظایف خود مشهود است. بعلاوه همزمانی مسئولیت مدیر معدن بعنوان مسئول فنی معدن نیز مزید بر علت شده و مانع نظارت کافی بر اصول فنی حاکم بر معدن شده است». این گزارش در قسمت دیگری بنحوه جان‌باختن کارگران پرداخته و آمده: «از افراد فوت‌شده داخل تونل: ۶ نفر در فاصله هفتصد متری دهانه تونل، ۵ نفر کمی جلوتر (که بر اثر گازگرفتگی فوت شده‌اند)، ده نفر در جلو ریزش (بر اثر موج انفجار)، ۲نفر در زیر آوار ریزش، یک نفر در پشت آوار به سمت دویل، دوازده نفر بین دویل هوا و سینه کار و ۷ نفر در داخل کارگاه استخراج (بر اثر گاز Co) جان خود را از دست داده‌اند». در بخش بررسی اولیه ایمنی معدن با توجه به اظهارات و مدارک قابل دسترس، آمده: «با توجه بگزارش سال نودو سه «برنامه بازرسی فعالیتهای معدنی کشور» در مورخ سی ام شهریور نودو سه مبنی بر نبود طرح تهویه و شبکه تهویه اصلی و احتمال تجمع گاز در افق ٤٣٢+ و رفع عیب نشدن بوسیله کارفرما و گزارش سال نودو چهار شرکت مهندسی مشاور کاوشگران (موضوع قرارداد بازرسی از معادن استان گلستان) مبنی بر وجود مشکل تهویه در معدن ۱ و ۳، موضوع مشکلات طی نامه شماره ٦٨١٦ مورخ بیستم اردیبهشت نودو پنج از طرف سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گلستان بشرکت صنعتی و معدنی شمال شرق شاهرود ابلاغ میشود که سیستم تهویه تونل شماره سه مناسب نبوده و مواردی از نامطلوب‌بودن هوای معدن در این تونل در دفاتر مربوطه ثبت شده است. متعاقب رفع نشدن مشکل های تهویه، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گلستان در نامه شماره ٢٤١٢ مورخ ٢٨/٠١/١٣٩٦، گزارش شرکت مهندسین مشاور کان ایران در سال نودوپنج مبنی بر وجود مشکل در تهویه تونل شماره ۱ و ۳ را به شرکت صنعتی و معدنی شمالشرق دوباره ابلاغ میکند و پیشنهاد تهیه نقشه تهویه مناسب و اجرای آن در مجموعه تونلهای زمستان یورت غربی را ارائه میدهد که تاکنون اقدامی در این جهت صورت نگرفته است».
نکته عجیب در گزارش بازدید نظارتی سازمان صنعت، معدن و تجارت
در این گزارش نقدی به اعلام گزارش پیشین نسبت بخطرناک‌بودن وضعیت در این معدن شده و آمده: «نکته عجیب و تأمل‌برانگیز این است که در گزارش بازدید نظارتی مورخ هفدهم خرداد نودو شش سازمان صنعت، معدن و تجارت از معدن مذکور، سرعت هوا و میزان گازهای خطرناک در تونلها مناسب گزارش شده است. هم چنین در گزارش ارزیابی ایمنی معادن مورخ سی ام آذر نودو پنج شرکت مهندسی و مشاوره‌ای پارس اولنگ نیز، این معدن را در بخش استانداردهای تهویه نمره ١٧,٥ از سی داده است که با توجه به بالاتر از عدد میانگین، معدن تعطیل نشده است. این گزارشها در تناقض با گزارشهای ذکرشده در بالا است».
نکات فنی درمورد معدن زمستان یورت
در ادامه گزارش بنکات فنی که باید در این معدن مورد توجه قرار گیرد، هم اشاره میشود:
«بررسی تجهیزات فنی معدن: با توجه به این که مطابق استانداردهای روز دنیا معادن زغال سنگ باید مجهز به سیستم مانیتورینگ، سیستم تهویه، سیستمهای خود‌نجات و سیستمهای گازسنج و دیگر لوازم ایمنی باشند، بررسی معدن یورت از این لحاظ باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
سیستم تهویه: بر اساس مشاهدات میدانی صورت گرفته، معدن فاقد سیستم تهویه مکانیزه بوده و تهویه معدن بصورت طبیعی صورت میگرفته است.دستگاه خود‌نجات: طبق مشاهدات میدانی صورت گرفته، تعداد دستگاه خودنجاتهای موجود در معدن نامعلوم است.
گازسنج: گازسنجهای موجود در معدن به ۲ نوع گازسنج قدیمی روسی و گازسنجهای جدید (که بتازگی از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت خریداری شده و بمعادن تحویل داده شده است) تقسیم‌بندی میشدند که گازسنجهای قدیمی در معدن وجود داشته (ولی اطلاعات دقیقی از تعداد و استانداردبودن آن ها بدست نیامد) و ۲ عدد گازسنجهای جدید که توانایی سنجش ۴ نوع گاز بطور همزمان را دارند، در معدن موجود و در تاریخ دوازدهم بهمن نودو پنج کالیبره شده و سالم بوده‌اند.
سیستم امداد و نجات: با توجه به مشاهدات میدانی صورت پذیرفته، هواساز موجود در معدن که در دهانه تونل نصب شده بود، هم چنین bobcat (لودر مخصوص تونل)، در معدن موجود نبوده و بعد از حادثه بمحل آورده شده است.
مشکلات کارگران معدن: بنا به اظهارات کارگران معدن حاضر در صحنه، مهمترین مشکلات کارگران شاغل در معدن، حقوق معوق بعضی از کارگران (حداکثر ۳ ماه معوق)، میزان و نوع بیمه تأمین اجتماعی کارگران و لحاظ نشدن مشاغل سخت و زیان‌آور برای تمام کارگران معدن بوده است. با توجه به اسناد دریافتی از شرکت، موردی درمورد سنخیت‌نداشتن نوع بیمه و نوع کار (حداقل از سال نودوچهار) مشاهده نشد؛ گرچه درمورد سالهای گذشته، باید با ارائه مستندات از سوی کارفرما و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بررسی و گزارش مجزا تهیه گردد که متأسفانه باوجود مکاتبه با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اطلاعات لازم تا زمان جمعبندی گزارش به این کمیسیون ارسال نشده است. درمورد لحاظ‌نشدن بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور با توجه به اظهارات صورت گرفته و آیین‌نامه‌های سازمان تأمین اجتماعی بنظر میرسد که فقط برای تعدادی از کارگران مشغول در معدن که در سینه کار باشند، بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور لحاظ شده و بقیه افراد بیمه عادی دارند». این نکته لازم به تأکید است که سیدتقی نوربخش، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی، پیشتر در مورد سنخیت‌نداشتن بیمه کارگران و حتی صدور بیمه آرایش گری یا خیاطی برای برخی کارگران این معدن را تأیید کرده بود.
عدم صرفه اقتصادی اکثر این معادن زغال سنگ
در این گزارش به مشکل های ساختاری معادن زغال سنگ هم اشاره و درعین‌حال پیشنهادهایی دراین مورد بیان شده است: «از مهمترین مشکلات ساختاری معادن زغالسنگ ایران میتوان بعدم صرفه اقتصادی اکثر این معادن با توجه به نوع زغال، خواص زمین‌شناسی و تیپ معدنها و نامناسب‌بودن و به‌روزنبودن تجهیزات موجود در معادن و زغال‌شوییها اشاره نمود.
١. لزوم نظارت دقیق وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان نظام‌مهندسی معدن، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بر رعایت اصول فنی و ایمنی معادن زغال سنگ و الزام بر تعطیلی معادن بدون تجهیزات استاندارد و سیستم ایمنی مناسب.
٢. ضرورت تجهیز تمامی معادن زغال سنگ به سیستم مانیتورینگ و سیستم تهویه مکانیزه و در صورت عدم اجرا، تعطیلی معدنها تا زمان تجهیز.
٣. ارائه کمکهای بلاعوض از سوی دولت بمعادن زغال سنگ از محل سهم تولید در قانون هدفمند سازی یارانه‌ها، برای تجهیز تمام معادن زغالسنگ بسیستم تهویه مکانیزه. ضمنا دولت میتواند در صورت لزوم با ارائه لایحه مجزا نسبت به تأمین مالی مورد نیاز اقدام کند.
٤. با توجه به زیان‌ده بودن اکثر معادن زغال سنگ موجود و اهمیت صنعت زغال سنگ در زنجیره فولاد در ایران، لازم است دولت در بودجه های سالانه نسبت به ارائه یارانه خرید زغال سنگ برای حفظ اشتغال موجود اقدام نماید.
٥. وزارت صنعت، معدن و تجارت با تشکیل تیم ویژه، تمام معایب فنی و ایمنی معادن زغال سنگ را احصا و برای رفع معایب اقدام کرده و نتیجه را بمجلس شورای اسلامی اعلام کند.
٦. مقصرین اصلی ازطرف مرجع قضائی شناسایی و با آنها برخورد قانونی گردد».
منبع: ایران
دانلود رایگان کتاب راهنمای مبحث ۱۳ نظام مهندسی
