رشد سرطانی کلان شهرها رشد سرطانی کلان شهرها خطر آفرین است
ترکيب مديريت شهري يعني ترکيب شوراها و به طور طبيعي شهرداري در تعدادي از مهم ترين مراکز استان ها، با تغييراتی جدي روبرو گردیده است. بعد از تهران، شهر مشهد به عنوان دومين کلان شهر کشور، اين روزها با شوراي شهر و شهردار تازه نفس روبرو است.
به گزارش اخبار نظام مهندسی، ترکيب مديريت شهري يعني ترکيب شوراها و به طور طبيعي شهرداري در تعدادي از مهم ترين مراکز استان ها، با تغييراتی جدي روبرو گردیده است. بعد از تهران، شهر مشهد به عنوان دومين کلان شهر کشور، اين روزها با شوراي شهر و شهردار تازه نفس روبرو است.رشد سرطانی کلان شهرها خطر آفرین است
رشد سرطانی کلان شهرها خطر آفرین است
رشد سرطانی کلان شهرها خطر آفرین است
قاسم تقي زاده خامسي، از چهره هاي تکنوکرات و باسابقه در نظام مهندسي، مديريت استاني و شهري و حوزه وزارت نيرو، در حال حاضر در ساختمان شهرداري مشهد مستقر شده است. بيراه نيست اگر گفته شود کار اين عضو فهرست انتخاباتي اصلاح طلبان شوراي شهر سوم تهران اگر سخت تر از شهردار تهران نباشد، آسان تر نيست.
علي ظفرزاده از مديران شناخته شده خراساني که سابقه نمايندگي مردم مشهد در مجلس ششم را در کارنامه داشته و امروز عضو هيئت مديره سازمان تأمين اجتماعي است، از تهديدها و فرصت‌هاي مشهد سخن گفت.
تيم جديد مديريت شهري مشهد مقدس، شهرداري را با چه شرايطي در اختيار گرفته است؟
مشهد مانند تهران، شيراز، اصفهان، تبريز و ساير کلان شهرها، معضلات زیادی دارد و البته بعد از تهران، دومين کلان شهر کشور است، ولی تفاوت اساسي ای که با ساير کلان شهرها دارد، گردش گري مذهبي آن است و گفته مي شود نخستین شهر بزرگ مذهبي جهان است. سومين خصیصه مشهد اين است که اين شهر سالانه حدود بیست الی بیست و پنج ميليون زائر را مي پذيرد. اين زائر و توريست به آن معنا نيست که مانند ساير گردشگران جهان و حتي ايران، با پول مازاد وارد شهر شود، گردش، تفريح و خريد کند.
اکثريت اين زائران از اقشار کم درآمد جامعه هستند و هزينه چنداني نمي کنند که شهر از آن منتفع گردد و بايد از سرانه شهروندان خود مشهد به آنها خدمات داد. ماهانه بالاي ۲ ميليون زائر و در ايام ويژه بيش از اين عدد و رقم در مشهد حضور خیلی چشم گيري دارند و مديريت و خدمات رساني به اين عزيزان کار خیلی دشواري است. مسئله بعدي اين است که مانند همه شهرهاي بزرگ ديگر ما این شهر نیز به شکل آکرومگالي و بي رويه رشد داشته است؛ رشد مزاحم که ما در پزشکي به آن رشد سرطاني مي گوييم. در تهران هم همين اتفاق افتاده است.
در تهران و مشهد، حقوق شهروندي مردم يا به قول نظريه پرداز بزرگ فرانسوي هنري لوفور «حق به شهر»، ناديده گرفته شده است. در توسعه نامتوازن سال هاي بعد از انقلاب، شهرها جولانگاه سرمايه داري شده‌اند يا دولت فضاهاي شهري را تصاحب کرده يا مالکيت بخش خصوصي و بخش بورژوازي مستغلات، شهرها را تصرف کرده اند، زیرا محل رشد سرمايه داري عموما شهرها هستند. بخش متوسط رو به پايين جامعه هم در شهرها کار و تلاش کرده و ارزش افزوده ايجاد مي کنند، ولی در نهايت اين سرمايه داران هستند که نرخ دارايي هاي شهري را تعيين مي کنند.
هزينه هاي مسکن، زندگي و مراکز کسب و کار روزانه افزايش مي يابند و خانوارهايي که از پس هزينه ها بر نمي‌آيند به حاشيه رانده مي شوند. مشهد هم دچار همين بليه است و بسياري مناطق را نمي توان منطقه شهري دانست که در آن امکانات مناسب براي مردم تعريف شده است. فضاي عمومي که مردم بايد مصرف کنند خیلی کم است. شايد حدود شصت تا هفتاد درصد مساحت مشهد، وجهه يک شهر مدرن را ندارد و گفته مي شود بیش از ۱ ميليون حاشيه نشين در آن سکونت دارند که عمدتا در محله هاي نامناسب زندگي مي کنند و از امکانات خیلی کمي بهره‌مند هستند.
اين تحليل شما يعني شهرداري مشهد نيز از نهاد اجتماعي- فرهنگي و خدماتي به يک بنگاه اقتصادي تبديل گردیده است. براي رفع اين مشکل چه بايد کرد؟
بهمين نسبت که شهرداري بزرگ مي شود، نيروي انساني آن نیز افزايش مي يابد و هزينه ها سير صعودي پيدا مي کند. شهرداري براي اين که اين شرايط را اداره کند مجبور مي شود بعنوان بنگاه عمل کند و فضاهاي عمومي را که متعلق به همه مردم است تصرف کند. اين فضاها در اختيار چه کساني قرار مي گيرد؟ بورژوازي مستغلات از آن استفاده مي کند و به جاي آن که کيفيت زندگي افزايش يابد، ارزش مبادله پيدا مي کند. ساخت فضاهاي تجاري، مال هاي بي حساب و کتاب که بسياري از مشاغل کوچک را از میان مي برد در اختيار چه کساني است؟
تهران و مشهد جولان گاه خودرو شده و مردم از شهرها رانده شده اند. مردم دائم در حال دويدن هستند تا بجايي برسند. شهروند فرصت ندارد شهر خود را ببيند و زيست غير کاري را تجربه کند. اگر بخواهد هم جايي باقي نمانده که چنين کنند. در تهران و مشهد جايي مانده که مردم در آن بايستند، گفتگو کنند و گپ بزنند؟ نتيجه آن افزايش خشونت هاي اجتماعي، پرخاش گري، نامهرباني در رفتارهاي شهروندي و آسيب هاي فرهنگي و اقتصادي به شهروندان است.
فکر مي کنيد معدودي از اصلاح طلبان که هم چنان نگاه فرهنگي و اجتماعي را بر نگاه اقتصادي برتري مي دهند، مي توانند از مديريت شهري جديد بخواهند به اين معضلات جدي توجه کند؟
انتظار اينست که شوراهاي شهري که در اختيار اصلاح طلبان قرار گرفته با نگاه مردم سالارانه و انسان محورانه اداره شوند و روش هاي چهارده سال اخير را دگرگون کنند. آن ها مي توانند هزينه هاي مازاد شهرداري ها را کاهش دهند و جلوي ولخرجي ها و هزينه غيرمربوط به شهرداري ها را بگيرند. من به مهندس خامسي، شهردار مشهد، پيشنهاد دادم شهر را محله محور اداره کنند و مردم را در اداره شهر مشارکت دهند.
در مشهد چه کساني تصميم گرفتند محلات قديمي را ويران کنند و پاساژ بسازند؟ در گذشته دور، از هر طرف شهر مي توانستي به حرم نگاه کني و با امام رضا گفتگو کني. اين چه تصميمي است که اطراف حرم مطهر برج هاي سر به فلک کشيده احداثشود؟ در ميدان شهدا که ميدان نوستالژيکی است و خاطرات مشهدي ها سال هاست در آن شکل گرفته است، چند برج بزرگ ساخته اند که نسبتي با معماري شهر مذهبي ندارد.
در اصفهان ميدان نقش جهان هارموني گذشته را حفظ کرده و از پانصد سال پيش تا امروز، نسل هاي مختلف از آن لذت برده اند. معماري کنوني مشهد چه نسبتي با گوهرشاد خاتون و مسجد گوهرشاد دارد. ما امروز سنگ و شيشه و آجر را جايگزين کرده‌ايم درحالي که در پاريس، لندن، پراگ و حتي همين استانبول، چنين نيست. چقدر زمين و فضاهاي تجاري بفروشيم؟ در کوچه هاي ما چه اتفاقي مي‌افتد؟ جايي براي نشست و برخاست وجود دارد و هر محله اي، ورزشگاه، مسجد، محل جوانان و محل بازنشستگان دارد؟ من سال هاست آقاي مهندس تقي زاده‌خامسي را مي شناسم؛ او تجريبات گران بهايي دارد و فرد فاضل و باسوادي در حوزه کار خودش است.
فکر مي کنم اگر در ايران بگرديم، افرادي به اندازه انگشتان دست اين ميزان تجربه در حوزه کار خود داشته باشند. خوشبختانه جهان را هم ديده است و مي توان اميد داشت در يک تعامل مناسب، شهردار و اعضاي شوراي شهر بتوانند روند ها را معکوس کنند. هم چنین دولت سهم خود را در خدمت رساني به زوار از منابع ملي پرداخت کند. بايد براي هزينه هاي جاري شهرداري راه هاي تازه‌اي پيدا کرد. مي توان از زائران براي يک سري خدمات، عوارض پاييني گرفت.
رشد سرطانی کلان شهرها خطر آفرین است
در صحبت هاي خود به تفاوت هاي مشهد با ساير کلان شهرها اشاره کردید. بنظر شما اين تفاوت ها از چه عواملي پديد آمده است؟
شهر مشهد با تهران، اصفهان، شيراز و تبريز تفاوت دارد. بخشي از زوار وقتي از همه جا نا اميد مي شوند پناه مي برند به امام رضا. ممکن است در تهران براي کار بيايند يا حرکت تکاملي انجام دهند. مصائب مشهد بمراتب از تهران بيش تر است. اين ها نيازمند برنامه ريزي جامع و استفاده از تجربیات ملي و جهاني است. پيشنهادم به مهندس تقي زاده اينست که نه تنها از نخبگان ملي بلکه از افراد با تجربه و علاقه مند و دانشمند جهاني هم براي توسعه استفاده کند. نه فقط از مهندسان و معماران بلکه از روان شناسان اجتماعي، جامعه شناسان و استادان علوم انساني هم بهره بگيرد چون موضوع شهر، انسان است.
موضوع ماشين، خيابان، تجاري فروشي، فضا فروشي و تراکم فروشي نيست. در دنيا پارادايم هايي تعريف کرده‌‌اند که فراتر از حقوق شهروندي بدنبال اجراي کامل حقوق بشر در عملکرد اجتماعي شهر است. شهر بايد عملکرد اجتماعي داشته باشد. مديريت دموکراتيک و نظرخواهي از مردم، اولويت دارد. اين طور نيست که شبانه تصميم بگيرند فلان جا اتوبان ساخته گردد و بي توجه به نظر ساکنان آن محله، ناگهان يک اتوبان دوطبقه ساخته شود که يک محله را تهديد کند. منابع طبيعي و ميراث فرهنگي بزرگ ترين دارايي شهر است نه مال ها و فضاهاي تجاري و بزرگراه ها.
پيشنهاد برجسته شما براي مشهد چيست؟
مي توانيم در قدم اول، شوراي محلات را به شکل واقعي تقويت کنيم نه اين که براي ژست هاي انتخابات رئیس جمهوري، از شهروند محوري سخن بگوييم. تا کجا قرار است شهرها توسعه پيدا کنند؟ آيا فقط بلوار وکيل آباد بايد زيباسازي شود و در گلشهر و شهرک شهيد رجايي به کتاب خانه، بوستان، سراي محله و سراي گفتگوي سالمندان نياز ندارند؟ نگاه عدالت محور و دسترسي عادلانه همه شهروندان به امکانات، حمل و نقل عمومي مناسب و ايمن و سريع براي رفت و آمد شهروندان ميان اداره و خانه براي کاستن از خستگي و کلافگي آنها مي تواند در يک دوره ۴ ساله، محقق گردد.
منبع : تیک
مشاهده منابع آزمون نظام مهندسی
دانلود رایگان راهنمای مبحث ۱۳ نظام مهندسی
