سازمان نظام مهندسی معدن تهران: آنالیز کرومیت نیازمند ارتقای دانش آزمایشگاهی
بیست و دومین کارگاه تخصصی با عنوان کانسارهای کرومیت ایران و نحوه اکتشاف آنها در سازمان نظام مهندسی معدن تهران برگزار شد.
از مباحث مهم مطرح شده در این کارگاه، نبود دانش آزمایشگاهی برای آنالیز کرومیت و استحصال دیگر مواد معدنی همراه آن مانند پالادیوم و پلاتینیوم و فعالیت نه‌چندان مناسب اکتشافی روی ذخایر مستعد کرومیت در ایران بود. به گفته مدرس این کارگاه آموزشی با سابقه ۳۰ ساله در حوزه اکتشاف، اکتشاف کرومیت، تنها با کوه‌گردی ممکن است. همچنین می‌توان از بومیان منطقه که چشمان تیزبینی دارند برای اکتشاف کرومیت کمک گرفت.آنالیز کرومیت نیازمند ارتقای دانش آزمایشگاهی
آنالیز کرومیت
آنالیز کرومیت نیازمند ارتقای دانش آزمایشگاهی
از طرفی نوع ساختار زمین‌شناسی و دگر ریختگی این ماده معدنی و پراکندگی آن شاید یکی از دلایل کم بودن میزان اکتشافات و برداشت از ذخایر این ماده معدنی با ارزش باشد. عضو کمیته تخصصی زمین‌شناسی و مدرس دوره‌های ارتقای پایه سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران در این کارگاه آموزشی در ابتدا توضیحاتی درباره کتاب تالیف شده خود با عنوان ارتباط زمین ساخت ورقه‌ای با تشکیل منابع معدنی ارائه کرد و گفت: محور این کتاب، اطلاعات و آمار درباره تکتونیک است. یکی از دلایل اصلی این کار، وجود خلأ اطلاعاتی در این زمینه و کم‌بودن منابع علمی درباره تکتونیک به زبان فارسی در کشور است و تمامی رفرنس‌های استفاده شده در این کتاب از سال ۲۰۱۰ میلادی به بعد بوده است. وحید صائب‌فر در ادامه، به تشکیل کرومیت و ساختار آن اشاره کرد و گفت: کرومیت، کانساری ویژه است و در شرایط خاصی تشکیل می‌شود و مکانیسم و فرآیندهای تشکیل آن ارتباط زیادی با مباحث مطرح در زمین ساخت ورقه‌ای دارد و جای‌گیری آن با همگرایی ورقه‌های تکتونیکی مرتبط است. وی افزود: محل تشکیل کرومیت در زمین از پوسته‌های اقیانوسی آغاز می‌شود. به این ترتیب زمانی‌که بخش‌هایی از این پوسته در اثر واگرایی ورقه‌های تکتونیکی کنده شد، توالی سنگ‌های افیولیتی که خاستگاه اصلی کرومیت در ایران است، ایجاد شده و می‌توان در میان این توالی به دنبال کانسار کرومیت بود.
به گفته صائب‌فر، سنگ‌هایی با جنس، رنگ، ویژگی و بافت‌های مختلف در سنگ‌های افیولیتی ایران دیده می‌شوند که به دلیل در هم ریختگی شدید به مجموعه آنها «آمیزه رنگین» می‌گویند. به همین دلیل اگر کرومیتی در این سنگ‌ها وجود داشته باشد تشخیص آن سخت خواهد بود. وی افزود: یکی از نکات مهم درباره کرومیت‌ها، شکل ذخایر است که به آن عدسی یا لنز گفته شده و به ندرت در سطح زمین دیده می‌شود. هر اندازه لنزهای کرومیت بزرگتر باشد نشان از بزرگتر بودن کانسار دارد. عضو کمیته تخصصی زمین‌شناسی ادامه داد: گفته می‌شود مناطقی همچون فاریاب و اسفندقه در ایران از ذخایر کرومیت به نسبت مناسبی برخوردار هستند و برداشت بعضی از ذخایر آنها به شکل زیرزمینی انجام می‌شود. به گفته صائب‌فر، در کشوری همچون افریقای جنوبی، یافتن کرومیت به دلیل نوع تشکیل این کانی بسیار آسان‌تر از کشور ماست زیرا لایه‌های آن به طور کامل در سطح زمین رخنمون داشته و قابل مشاهده است اما در ایران به دلیل پراکندگی ذخایر کرومیت و داشتن شکل عدسی غیرممتد و در هم ریختگی شدید ساختاری، برداشت این ذخایر در بیشتر موارد هزینه بالایی دارد و تولید را در خیلی از معادن از صرفه اقتصادی دور می‌کند.
کرومیت نسوز است
به گزارش اخبار نظام مهندسی (akhbarmohandesi.ir)،صائب‌فر افزود: یکی دیگر از انواع کرومیت که در جهان یافت می‌شود، کرومیت پلاسری است که از طریق بارندگی مناسب در رخنمون‌های کرومیتی قابل فرسایش، ایجاد می‌شود اما تشکیل این نوع ذخایر در ایران به دلیل کم بودن میزان بارش باران امکان‌پذیر نیست. همچنین در ایران به دلیل شدت دگر ریختگی، اکتشاف این ماده معدنی دشوار است. به گفته وی، زمانی‌که لنزی از کرومیت یافت شد احتمال خیلی زیادی دارد که در محدوده اطراف این عدسی بتوان به ذخایر جدیدی از کروم دست یافت. مدرس این کارگاه آموزشی به ویژگی‌های کروم اشاره کرد و گفت: کرومیت، ترکیبی از آهن، آلومینیوم و کمی منیزیوم است. درجه حرارت ذوب این ماده معدنی بین ۲۱۹۰ تا ۲۲۷۰ درجه سانتی‌گراد است و آن را می‌توان جزو کانی‌های نسوز دانست که در بسیاری از صنایع که درجه حرارت بالایی نیاز دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. کرومیت درجه یک عیار بالای ۴۸درصد دارد و کرومیت درجه ۲ و ۳ به ترتیب بین ۴۲ تا ۴۸ و کمتر از ۴۲ درصد عیار دارند. صائب‌فر ادامه داد: بافت کرومیت در ایران به ۲ تیپ پوست پلنگی و توده‌ای عدسی شکل تقسیم می‌شود. در این میان کرومیت از نوع توده‌ای به دلیل بالا بودن میزان کرومیت در سنگ میزبان، صرفه اقتصادی بیشتری نسبت به کرومیت نوع پوست پلنگی دارد. در این میان مناطقی همچون اطراف زاهدان، کرمانشاه، سبزوار، جنوب جازموریان و در زمینه گسل زاگرس مناطقی مثل نی‌ریز، جنوب آباده و خوی در ایران دارای ذخایر کرومیت هستند و در آنها لنزهایی از کرومیت یافت می‌شود. وی درباره استفاده از روش‌های بهینه برای اکتشاف کرومیت نیز گفت: در ۳۰ سال تجربه‌ای که در فعالیت‌های اکتشافی داشتم به این نتیجه رسیدم که استفاده از روش‌هایی همچون ژئوفیزیک هوایی، گران‌سنجی و جی‌پی‌آر، برای اکتشاف کرومیت نتیجه‌ای نخواهد داشت بلکه تنها از راه کوه گردی و مشاهده مستقیم می‌توان ذخایر کرومیت را یافت. به عقیده وی، ایران کرومیت آنچنانی ندارد. دلیل این موضوع، انجام نشدن اکتشافات دقیق و کامل روی این ماده معدنی است و تنها آمار موجود برای ذخایر استخراج شده است.
این درحالی است که در برخی موارد عدد درج شده در پروانه‌های بهره‌برداری با میزان استخراجی که از معادن انجام می‌شود یکی نیست و ممکن است میزان ذخایر بسیار بیشتری در معدن وجود داشته باشد. با این حال شاهدیم در ایران ذخایر کروم به دلیل داشتن دگرریختگی شدید و حالت عدسی شکل از ذخایر قابل بهره‌برداری بزرگ و گسترده‌ای برخوردار نیست و در مقایسه با کشورهای اصلی تولیدکننده کرومیت مثل قزاقستان، افریقای جنوبی و حتی ترکیه قدرت رقابت چندانی با آنها ندارد. وی درباره اینکه آیا در کنار کرومیت، مواد معدنی دیگری وجود دارد نیز گفت: خاستگاه تشکیل عناصر فلزی گروه پلاتین با نام اختصاری «pge» شامل پلاتین، پالادیم، رودیم، روتنیوم، ایریدیوم و اوسمیوم در بعضی از موارد با کرومیت یکسان است. این درحالی‌است که احتمال وجود پالادیوم در کرومیت وجود دارد اما در ایران به دلیل نبود سیستم آنالیز دقیق عناصر گروه پلاتین، امکان کمی برای شناسایی عناصر گروه پلاتین احتمالی موجود در ذخایر کرومیت وجود دارد. بنابر این، قسمت عمده ذخایر کرومیت استخراجی به طور خام به دیگر کشورها صادر می‌شود و بخش کمی از آن در کارخانه‌های فروکروم مورد استفاده قرار می‌گیرد. وی افزود: یکی از راه‌های موفقیت‌آمیز برای رسیدن به ذخایر کرومیت در ایران، کمک گرفتن از بومیان منطقه است زیرا آنها در برخی موارد توانمندی بیشتری نسبت به مهندسان معدنی دارند و می‌توانند با چشمان تیزبین خود ذخایر کرومیت را پیدا کنند.
آنالیز کرومیت نیازمند ارتقای دانش آزمایشگاهی
منبع: دنیای معدن
