عضو هیات علمی بازنشسته مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس مدیریت ریسک سیلاب
متن پیش رو چکیده سخنرانی دکتر حمید میرفندرسک (سرپرست گروه مدیریت سوانح شهر Gold Coast استرالیا)، است که از ساعت ۱۰:۵۰ تا ۱۳:۱۵ روز شنبه ۷ اردیبهشت ۹۸ در سازمان نظام مهندسی فارس(شیراز)، انجام شد. بجز مواردی که منبع ذکر شده بقیه متن نقل قول گوینده است که اینجانب سعی کردم با استفاده از یادداشت برداری شخصی از سخنرانی ایشان تهیه کنم. امیدوارم که سخنان ایشان را خوب درک کرده باشم و هیچ برداشت شخصی نشده باشد. در پایان نیز نظر شخصی خود را نوشته‌ام.
به گزارش پایگاه خبری مهندسی نیوز – مرجع اخبار نظام مهندسی کشور،متن پیش رو چکیده سخنرانی دکتر حمید میرفندرسک (سرپرست گروه مدیریت سوانح شهر Gold Coast استرالیا)، است که از ساعت ۱۰:۵۰ تا ۱۳:۱۵ روز شنبه ۷ اردیبهشت ۹۸ در سازمان نظام مهندسی فارس(شیراز)، انجام شد. بجز مواردی که منبع ذکر شده بقیه متن نقل قول گوینده است که اینجانب سعی کردم با استفاده از یادداشت برداری شخصی از سخنرانی ایشان تهیه کنم. امیدوارم که سخنان ایشان را خوب درک کرده باشم و هیچ برداشت شخصی نشده باشد. در پایان نیز نظر شخصی خود را نوشته‌ام.
مدیریت ریسک سیلاب
مدیریت ریسک سیلاب
معرفی Gold Coast
گلدکوست(ساحل طلایی) شهری ساحلی(ساحل اقیانوس آرام) و توریستی در ایالت کوئینزلند استرالیا در ۶۹ کیلومتری بریزبن قرار دارد. جمعیت ۶۳۸۰۹۰ تن(سرشماری ۲۰۱۶)، مساحت ۳/۴۱۴ کیلومترمربع، میانگین باران سالانه ۲/۱۲۱۸ میلی‌متر، بیشینه و کمینه دما به ترتیب ۱/۲۵ و ۲/۱۷ درجه سانتیگراد (منبع: پایگاه ویکی پدیا)، این شهر ۷ حوزه‌ی آبخیز اصلی با مساحت ۱۳۵۴کیلومترمربع دارد. بزرگترین آن با ۳۹۰ کیلومترمربع، بیشترین بخش شهر را فرا گرفته است. زمان رسیدن سیل از این زیرحوضه به شهر بین ۱۲ تا ۴۸ و در بقیه زیرحوضه‌ها از ۳ تا ۱۲، ساعت است. جمعیت در حال افزایش و شهر رو به توسعه است(منبع: میرفندرسک، سخنرانی ۷ اردیبهشت ۹۸).
محور اصلی بحث:
موضوع اصلی بحث ایشان، مدیریت سیل با ایجاد سامانه پیش‌بینی، هشدار و تصمیم‌گیری در کل زیرحوضه‌ها و شهر بود. برای مدیریت سیل در مرکزی که به این منظور ایجاد شده کارهای زیر انجام می‌شود:
– گردآوری و تحلیل داده‌های هواشناسی و آب
– تهیه مدل بارش رواناب
– تهیه مدل هیدرولوژیکی برای هر زیرحوضه
– تهیه مدل هیدرو دینامیکی
– پایش سیل برای هر نقطه(پهنه بندی سیل)
– تهیه سامانه پشتیبانی تصمیم‌گیری مدیریت بحران سیل
افزون بر سیل، در این مرکز برای مدیریت زمین لغزش، آتش‌سوزی، فرسایش و سایر مخاطره‌های طبیعی برنامه‌ریزی می‌شود. برای همه مخاطره‌ها نقشه تهیه شده است.
مدیریت ریسک سیلاب
ساختارهای مرکز مدیریت سیل
مدیریت مخاطره‌ها در این ناحیه بر پایه ساختارهای زیر می‌باشد:
– شبکه پایش خودکار هواشناسی و اندازه‌گیری آب، با ۹۰ ایستگاه خودکار و دسترسی آسان و بر خط به آمار آنها
– دسترسی به رادار هواشناسی
– دسترسی به سامانه‌های به روز پیش‌بینی و پردازش داده‌ها
– وجود بانک اطلاعات به روز حوزه‌های آبخیز و دسترسی آسان و بر خط به آن
– نیروی انسانی متخصص
– شبکه مجهز و به روز آگاهی رسانی و هشدار در سطوح مختلف برای سازمان‌ها و ساکنان شهر
در این مرکز دو نوع سیل تعریف شده و برای آن برنامه‌ریزی می‌شود:
– سیل ناشی از بارش باران در حوزه‌های آبخیز بالا دست شهر
– سیل ناشی از بارش باران در خود شهر
در بیشتر وقایع بارندگی به گونه‌ای است که هر دو نوع سیل جاری می‌شود. برنامه‌ریزی مدیریت سیل در این مرکز بر مبنای سه نوع خطر کرد(ریسک) پایه ریزی شده است:
– خطرکرد سیل موجود
– خطرکرد برای سیل‌های آینده
– قبول میزان مناسبی از خطرکرد بر پایه مبانی اقتصادی
راهکار‌های مرکز برای مدیریت سیل
۱- کم کردن خطر در زیرحوضه‌ها(پیشگیری از ایجاد سیل)
در این حالت، اقدام‌های زیر در اراضی بالا دست، انجام شده است:
– تمام اقدام‌هایی که سبب می‌شود، روان‌آب خذف و یا کاهش یابد. بیشترین اقدام‌ها در این زمینه برنامه مدیریت اراضی بالا دست است.
– انباشت سیل در مخازن کوچک و در برخی زیر حوضه‌ها مخازن بزرگ
– باز کردن راه‌‌آبها برای گذر ایمن سیل(پاکسازی راه‌‌آبها)
– اصلاح مسیر راه‌‌آبهایی که سیل را تخلیه می‌کنند(برای نمونه کوتاه کردن با حذف پیچ‌ها و مستقیم کردن آنها)
۲- کم کردن در معرض خطر بودن
هدف در این مرحله این است که شهر چه‌گونه توسعه یابد که ساکنان کمتر در معرض سیل باشند. برای این کار تا حدی از خطر سیل را قبول کرده‌اند به شرطی که خسارت جانی نداشته باشد، اما زیان اقتصادی را پذیرفته‌اند. بنابراین، همه طراحی‌های شهری براساس این میزان از سیل پایه‌ریزی شده است. مهمترین اقدام‌ها که در این راهکار انجام داده اند، عبارتند از:
– تعیین تمام کاربری‌ها بر اساس سیل قابل قبول
– تدوین قوانین برای توسعه شهر در هر ناحیه به گونه‌ای که توسعه در بخشی از شهر نباید سبب آسیب به بخشی دیگر شود.
– مقاوم سازی ساختمان‌ها، تغییر در ساختمان سازی( اصلاح نظام نامه ساختمان) بر اساس سیل طراحی(متناسب با سیل)
– برنامه‌ریزی استفاده از شهر بر اساس سازگاری با تغییر اقلیم
۳- کم کردن آسیب‌پذبری هنگام بروز بحران سیل(آمادگی در برابر سیل)، مهمترین اقدام‌ها:
– آگاهی رسانی صحیح و به هنگام به کل جامعه در تمام سطوح(نوشتن روی برگ‌های عوارض، ارسال پیام‌های هشدار و…) . به گفته ایشان در این مرحله پس از اعلام هشدار، مردم وسایل قیمتی را برداشته و خانه خود را ترک می‌کنند.
– اجباری کردن بیمه ساختمان‌ها
– ایجاد سامانه تصمیم‌گیری مدیریت بحران سیل
این سامانه که خودکار است بر پایه مدلی است که مشخص می‌کند وقتی پیش‌بینی بارندگی شده و یا بارش آغاز می‌شود، هر بخش از شهر از نظر آبگیری در چه وضعیتی قرار می‌گیرد. چه مکانهایی با چه ارتفاعی آب می‌گیرد. اگر بارندگی آغاز شده باشد بعد از ۴۰ دقیقه مدل پیغام‌ها و چگونگی عمل سیل را برای مدیر بحران اطلاع رسانی می‌کند. اگر بر مبنای پیش بینی بارندگی باشد، باز مدل همین اطلاعات را پیش از بارندگی به مدیر بحران اعلام می‌کند. اطلاع رسانی با ارسال پیغام انجام می‌شود. چون پیش‌بینی و ثبت داده‌های باران و سیل به وسیله ایستگاه‌های خودکار مقداری خطا دارند، همیشه عدم قطعیت وجود دارد ولی مدیر بحران چاره‌ای ندارد و باید آن را قبول کند و اقدام‌های لازم را انجام دهد.
پیشنهاد‌های سخنران
– هرچه پول خرج کنیم، اما، توسعه شهر بر مبنای اصول پایدار نباشد، بی فایده است. زیرا، مشکل حل نشده بلکه یا زمان وقوع آن را بلند کرده‌ایم و یا آن را از جایی به جای دیگر منتقل کرده ایم. برای رسیدن به مدیریت کارآمد سیل، باید یکپارچه عمل کرد نه پاره پاره،
– برای مدیریت سیل و هر مخاطره دیگر نیاز به سامانه پایش(ثبت داده) قوی، کم خطا و به روز است. دسترسی به داده‌های این سامانه نیز باید آسان و برخط باشد.
– نمی‌توان بر اساس یک واقعه برنامه‌ریزی کرد، باید بر پایه وقایع بلند مدت، برای شرایط مختلف و پیش‌بینی آینده تصمیم گرفت.
– برنامه‌ریزی شهری در تمام سطوح و مراحل باید بر پایه”مدیریت منابع آب” باشد.
– برای برنامه‌ریزی بحران‌ها نیاز به ایجاد بانک اطلاعات به روز، کامل و قابل دسترس است.
– برای ایجاد سامانه تصمیم‌گیری مناسب نیاز به کار گروهی و هماهنگی است
توضیح گردآوری کننده:
آنچه ایشان به نمایش گذاشتند مبتنی بود بر کاری تیمی، با استفاده از فن‌آوری‌های روز و دسترسی آسان به داده‌هایی گردآوری شده، که در هر لحظه قادر است اطلاعاتی با اطمینان مناسب از سیل در اختیار تصمیم‌گیران شهری قرار دهد. به نظر می‌رسد افزون بر مسایل فنی که با تلاش قابل حل است، مشکل اصلی آن در ایران بحران مدیریت، بحران تصمیم‌گیری و جزیره‌ای عمل کردن است. اکنون دانش‌آموختگان جوان و خوش فکری در استان وجود دارند که با این فن‌آوری‌ها آشنا هستند و قادرند در زمانی کوتاه چنین سامانه‌هایی را ایجاد کنند، ولی فرصت به آنها داده نمی‌شود.
صرف نظر از مسایل فنی منسجمی که ایشان ارایه کردند، بیشتر توصیه‌های ایشان در خصوص مدیریت ریسک سیل را متخصصان داخلی در ۳۰ سال اخیر بار‌ها گفته‌اند و نوشته اند، اما، گوش شنوایی و عزمی جدی برای اجرایی کردن آنها وجود ندارد. همه ما فکر می‌کنیم اگر فردی خارجی و یا در خارج کار کرده بیاید همه مشکلات حل می‌شود(مرغ همسایه غاز است)، اما، این تفکر سرابی بیش نیست، نیاز به تغییر نگرش اساسی در همه به ویژه تصمیم‌گیران است.
بیشترین مباحث ایشان مربوط به ایجاد یک سامانه پشتیبانی تصمیم‌گیری قوی بود که نیاز به زیر ساخت‌هایی دارد که در حال حاضر تامین آنها در کشور عملی نمی‌باشد. مهمترین زیرساخت آن نیروی انسانی هماهنگ در رده‌های کارشناسی و تصمیم‌گیری است که متاسفانه وجود ندارد. توان تخصصی آن تا حدود زیادی در بین جوانان با استعداد کشور و استان وجود دارد و باید ساماندهی شود.
*عضو هیات علمی بازنشسته مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس
منبع: پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی
مشاهده منابع آزمون نظام مهندسی
