براساس ماده ۱۰۰ قانون شهرداریها: (مالکین اراضی و املاک واقع در محدوده شهر یا حریم آن باید قبل از هر اقدام عمرانی یا تفکیک اراضی او شروعاساختمان، از شهراری پروانه اخذ نمایند) همچنین براساس ماده ۲۳ قانون نوسازی و عمران شهری: (شهرداریها دارای اختیار انظارت بر طرز استفاده از اراضی داخل محدود و حریم شهر، از جمله تعداد طبقات و ارتفاع و نماسازی و کیفیت ساختمانها براساس نقشه جامع شهر و منطقه بندی آن،با رعایت ضوابط و معیارهایی که از طرف شورای عالی شهرسازی تعیین و به وسیله اوزارت کشور ابلاغ خواهد شد هستند.) شهرداریها کنترلهای پیش بینی شده را براساس پروانه ساختمانی انجام می دهند تخلف های ساختمانی به اشکال و علل زیر انجا می پذیرد:
الف) عدم دریافت پروانه ساختمان برای احداث بنا و یا ایجاد تغییراتی در بنا براساس قانون برای انجام آن تغییرات دریافت مجوز از شهرداری الزامی است .
ب: نادیده گرفتن بخش یا بخشهایی از پروانه ساختمانی از سوی شهرداری در هنگام احداث بنا و یا پس از ان
با بیان دیگر(تخلف ساختمانی عبارت است از بی اعتنایی به قانونمندیهای موجود در عرصه ساخت و سازه های شهری قانون شکنی در ساختمان سازی و عدول مقررات ساختمان سازی ).
اگر چه در بسیاری موارد، علت بروز تخلف ساختمانی ، سودجویی متخلفین و ترحیح دادن منافع شخص است اما نا روشنی مقررات، قوانین و ضوابط شهرسازی، نا آشنایی شهروندان با اصول لازم الرعایه نبود نظارت و کنترل دقیقی و مستمر مشکلات اتماعی و ناتوانی بعضی از شهروندان در اجرای اصول و قوانین ، از عوامل تخلفات ساختمانی و یا تشدید کننده آن به شمار می آیند.

مفهوم تخلفات ساختمانی
انواع تخلفات ساختمان
آشنایی با تخلفات ساختمانی
آشنایی با انواع تخلفات ساخت و ساز غیر مجاز

تعریف تخلف ساختمانی:
تخلف ساختمانی به معنی نقض قوانین و ضوابط شهرسازی،فنی، ایمنی و بهداشتی در احداث ساختمان است و ابهام در قوانین و مقررات ناظر بر ساخت و ساز از جمله علل تخلف ساختمانی است و مبنا و مستند رسیدگی به تخلفات ساختمانی در محدوده قانونی و حریم مصوب شهرها ماده صد قانون شهرداریها و تبصره های یازده گانه آن است.

مرجع و نحوه رسیدگی به تخلف ها:
هر گاه تاسیسات و بناهایی بر خلاف اصول شهرسازی یا فنی یا بهداشی متدرج در پروانه ساخته شود به تقاضای شهرداری موضوع در کمسیون مرکب از نماینده وزارت کشور (با انتخاب وزیر کشور) و یکی از قضات دادگستری و یکی از اعضای شورای شهر (با انتخاب شورای شهر ) مطرح می شود و پس از وصول پرونده به ذینفع اعلام می نماید که ظرف ده روز توضیحات خود را کتباً ارسال دارد پس از انقضای مدت مذکور کمسیون مکلف است موضوع را با حضور نماینده شهرداری که بدون حق رای برای اداء توضیح اشرکت می کند ظرف مدت یک ماه تصمیم مقتضی بر حسب مورد اتخاذ کند د ر مواردیکه شهرداری از ادامه ساختمان بدون پروانه یا مخالف مفاد پروانه جلوگیری می کند مکلف است حداکثر یک هفته از تاریخ جلوگیری موضوع را در کمسیون مذکور مطرح نماید. در غیر اینصورت کمسیون به تقاضای ذینفع رسیدگی خواهد کرد در صورتیکه تصمیم کمیسیون به قلع تمام یا قسمتی از بنا باشد مهلت مناسبی که نباید از دو ماه تجاوز کند تعیین می نماید.